هفته گذشته بود که عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور به دلیل ضعف در نظارت بر نحوه عملکرد شهرداری‌ها از مجلس شورای اسلامی کارت زرد گرفت. کارت زردی که در روزهای پایانی دولت به وزیر داده شد اما عملاً دیگر سودی به حال مردم نداشت چرا که تبعات این کم کاری‌های منجر به کارت زرد، حال دامن مردم را گرفته و دود آن تنها به چشم مردم مناطق محروم کشور رفته است.
دلیل دریافت این کارت زرد نیز وضعیت موجود کشور، عدم نظارت بر انتصاب شهرداران مناسب به ویژه برای شهرهای محروم است. شهرهایی که در حال حاضر به دلیل ضعف عملکرد مسئولان، با مشکلات فراوانی روبرو هستند و مردم را با چالش‌های متعددی مواجه کرده‌اند.
یکی از اصلی‌ترین علت‌های فراخواندن رحمانی‌فضلی به مجلس وضعیت بحرانی خوزستان است. وضعیتی که باید از سوی دولت و همچنین سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها مدیریت می‌شد تا به این مرحله نرسد اما به دلیل بی توجهی مسئولان مربوطه، مردم را گرفتار بی آبی، خشکسالی و هزاران مشکل دیگر کرده است. به همین دلیل نیز مجلس رحمانی فضلی را به دلیل عدم نظارت بر انتصاب شهردار مناسب برای اهواز و همچنین بررسی دلایل عدم تخصیص اعتبارات لازم برای حل مشکلات این شهر، به مجلس فرا خواند.
مشکلات ریشه‌ای خوزستان و استان‌های نظیر آنکه ناشی از ناکارآمدی مدیران شهری کشور است، همان بحث قدیمی بی عدالت در توزیع منابع و نابرابری در فاصله جنوب و شمال شهرها و محلات را یادآوری می‌کند. امری که این روزها در خوزستان به شدت دیده می‌شود. حال موضوع نابرابری در شمال و جنوب شهرها به امری فراتر از محله و شهر و به بی عدالتی در سطح ملی تبدیل شده است.
اما این نابرابری نه تنها در استان محرومی همچون خوزستان بلکه حتی در پایتخت نیز به طور واضح دیده می‌شود و مصادیق آن نیز بسیار بارز است. به طوری که فاصله جنوب و شمال شهر تهران نیز همین عدم وجود عدالت شهری و عدم توزیع متوازن منابع و خدمات را نشان می‌دهد.
کاهش فاصله شمال و جنوب پایتخت از شعار تا عمل!
کاهش فاصله جنوب و شمال شهر یکی از شعارهای شورای شهر فعلی و مدیریت شهری پنجم بود. شعاری که اعضای شورای پنجم بر روی آن مانور زیادی می‌دادند اما آمارها و چهره شهر حکایت دیگری را نشان می‌دهد. حکایتی که علیرغم ادعاهای شورای شهری‌ها مبنی بر تحقق شعار کاهش فاصله جنوب و شمال شهر، گاهی حتی در جلسات علنی شورا و در بحث‌های میان اعضا نیز برخی از اعضای شورا بر وجود فاصله فاحش میان شمال و جنوب شهر اذعان دارند.
تیر ماه امسال بود که حسن خلیل آبادی رئیس کمیسیون میراث فرهنگی شورای شهر در جریان بررسی لایحه «الزام شهرداری به حفاظت از میراث طبیعی توچال» گفت: متأسفانه ما در نگاه یکسان به شمال و جنوب شهر هنوز به حقیقت شعارهایی که داده‌ایم نرسیده‌ایم.
وی در موافقت با مشمولیت کوه بی بی شهر بانو در این لایحه افزود: شرایط کوه بی بی شهر بانو و توچال یکی است و تنها تفاوت آنها فاصله جغرافیایی جنوب و شمال کشور است. به علاوه در کوه بی بی شهر بانو میراث تاریخی نیز وجود دارد و تصویب این لایحه این امر را به شهروندان منتقل می‌کند که شورای شهر در حال بی توجهی به جنوب شهر و توجه صرف به شمال شهر است.
میزان توجه مدیریت شهری به ارائه خدمات فرهنگی در جنوب شهر
قطعاً در ۴ سال گذشته برای کاهش این فاصله و اجرای طرح‌های عمرانی، فرهنگی و غیره در نقاط جنوبی پایتخت اقدامات مؤثری انجام شده اما آمارها و وضعیت شهر نشان می‌دهد که این اقدامات به اندازه شعارهایی که اعضا بر روی این موضوع می‌دادند، نیست.
ساخت بناهای فرهنگی و توسعه خدمات فرهنگی در محلات جنوبی شهر یکی از شاخص‌های کاهش فاصله بالا و پایین شهر است. شاخصی که متأسفانه در این دوره به صورت بسیار محدود مورد توجه مدیران پایتخت قرار گرفت. به طوری که به جای احداث پروژه‌های فرهنگی و تفریحی در مناطق جنوبی، بیشتر شاهد تأسیس پروژه‌ها و فضاهای سبز محلی و کوچک مقیاسی بودیم که در روند مدیریت شهری امری عادی است.
حسن خلیل آبادی در گفتگو با خبرنگار مهر، در این باره گفت: متأسفانه در جنوب و شمال شهر شکاف‌های طبقاتی و مشکلات عدیده‌ای وجود دارد که کارها را سخت‌تر می‌کند.
وی درباره ساخت پروژه‌های فرهنگی در مناطق جنوبی شهر تهران عنوان کرد: یکی از پروژه‌های فرهنگی در این نقاط مجتمع رازی بود که امسال به بهره داری رسید. البته این پروژه در دوره‌های گذشته ۶۰ درصد پیشرفت کرده بود و ما در این دوره ۴۰ درصد باقی مانده آن را تکمیل کردیم.
عضو شورای شهر پایتخت در پاسخ به این سوال که آیا در این دوره فرهنگسرا یا پروژه فرهنگی دیگری در محلات جنوب شهر ساخته شد یا خیر عنوان کرد: خیر مهم‌ترین پروژه فرهنگی در جنوب شهر مجتمع رازی بود.
با این اوصاف تکمیل تنها یک مرکز فرهنگی در جنوب شهر، در طول ۴ سال مدیریت شهری نشان می‌دهد که موضوع توسعه خدمات فرهنگی در این نقاط شهر امری فراموش شده برای مدیران شهری بوده است.
خواب زمستانی مدیریت شهری برای توسعه ناوگان عمومی در محلات جنوبی
یکی دیگر از موضوعات بسیار مهم در زمینه توسعه شهرها و همچنین برابری شمال و جنوب شهر، توسعه حمل و نقل عمومی در نقاط محروم و جنوبی شهر است. طی چهار سال گذشته هرچند که شاهد افتتاح ایستگاه‌های مترو در محلات جنوبی شهر بودیم اما باید گفت که عملیات اجرایی و عمرانی اغلب این ایستگاه‌ها در دوره‌های گذشته مدیریت شهری تا حد زیادی پیشرفته بود و در طول مدیریت شهری دوره پنجم، این ایستگاه‌ها عملاً به بهره برداری رسیدند.
در حقیقت توسعه حمل و نقل عمومی به میزانی که به شعار اعضای شورای شهر پنجم تبدیل شده بود، پیشرفت نکرد چرا که با وجود مانور فراوان مدیران شهری این دوره بر توسعه ناوگان عمومی در نقاط جنوبی شهر، انتظار می‌رفت که حداقل خطوط مترو در این محلات رشد بیشتری داشته باشد و طی چهار سال گذشته ایستگاه‌های جدیدی از پایه و اساس توسط مدیران شهری این دوره بنا شود، که این اتفاق رخ نداد.
به علاوه در کنار مترو وضعیت تاکسی‌ها و اتوبوس‌های فرسوده پایتخت نیز حکایت از عملکرد ضعیف شورای و مدیریت شهری پنجم در توسعه ناوگان عمومی دارد. هرچند که اعضای شورا عدم پرداخت بدهی‌های شهرداری از سوی دولت را دلیل ناتوانی در نوسازی ناوگان عمومی می‌دانند اما جای آن بود که با توجه به همسویی دولت و مدیریت شهری در دوره کنونی، شاهد فشار بیشتر مدیران به بدنه دولت برای تسویه حساب بدهی‌ها و توسعه ناوگان فرسوده شهری باشیم.
چمران: اقدام چشم‌گیری برای کاهش فاصله شمال و جنوب نشد
در همین خصوص مهدی چمران منتخب شورای ششم و عضو ادوار پیشین شورای شهر در گفتگو با مهر، درباره میزان تحقق شاخص‌های کاهش فاصله شمال و جنوب پایتخت در دوره مدیریت شهری پنجم گفت: در زمینه اقدامات فرهنگی با یک آمارگیری ساده می‌توان به عدم انجام اقدامی مؤثر و چشمگیر در این زمینه پی برد. در خصوص پروژه‌های محله محور و کوچک که یکی از ادعاهای اعضای شورای شهر است، باید گفت که اغلب پروژه‌ها در دوره گذشته اجرا شده بود.
رئیس سابق شورای اسلامی شهر تهران افزود: به عنوان مثال در پایان دوره چهارم مدیریت شهری ۷۵ زمین چمن در شهرری وجود داشت. می‌توانید بررسی کنید و ببینید که در طول مدیریت شهری دوره گذشته چند استخر در منطقه یک و چند استخر در مناطق جنوبی ساخته شده است. حتی بزرگترین مرکز ورزش جانبازان نیز در شهر ری ساخته شد.
عضو ادوار پیشین شورای شهر بیان کرد: ما شعار ندادیم اما عملاً کار کردیم. به عنوان مثال احیای بافت فرسوده یکی از موضوعات با اهمیت بود که میزان احیای این بافت در شهر تهران از چندین شهر هم بیشتر است. بافت فرسوده دارای آیتم‌هایی از جمله ناپایداری ساختمان، ریزدانگی بافت‌ها و باریک بودن معابر است.
چمران درباره احیای بافت فرسوده شهر در ادوار گذشته اظهار داشت: ما برای این بافت فرسوده کار شجاعانه‌ای انجام دادیم اما روی آن تبلیغ نکردیم. به طوری که عوارض بافت فرسوده را صفر کردیم سپس به دولت پیشنهاد دادیم که برای احیای این بافت ۵۰ درصد تسهیلات بدهد هر چند که هنوز هیچ ریالی از سوی دولت پرداخت نشده است. با صفر شدن عوارض بافت فرسوده نیز در همان سال تصویب این قانون، میزان ساخت و ساز در بافت فرسوده ۲۵ درصد رشد یافت به طور کلی میزان افزایش نوسازی در تهران نسبت به وسعت این شهر از تمام شهرهای کشور بیشتر است.
وی تصریح کرد: ما انتظار داشتیم این دوره مدیریت شهری که با دولت نیز همسو بود بتواند برای احیای بافت فرسوده وام کم بهره ایجاد کند اما این اتفاق نیفتاد.
رؤیای شهر انسان محور برای کاهش فاصله طبقاتی پایتخت که محقق نشد
منتخب شورای ششم در پاسخ به این سوال که یکی از موضوعاتی که اعضای کنونی شورای شهر در زمینه کاهش فاصله شمال و جنوب پایتخت بر آن تاکید دارند، انسان محور کردن شهر است و مدعی هستند که پروژه‌های دوره‌های گذشته مبتنی بر خودرو محور بودن شهر بوده است، بیان کرد: تمامی پروژه‌ها و اقداماتی که در شهر انجام می‌شود برای انسان است در واقع اتوبان و بزرگراه نیز برای استفاده انسان است. اگر همین اتوبان‌ها که در دوره‌های گذشته ساخته شده، نبود نمی‌دانستیم با ترافیک امروزی چه کنیم به علاوه آلودگی هوا نیز چند برابر می‌شد.
چمران خاطرنشان کرد: به طور کلی تمامی پروژه‌هایی که در شهر انجام می‌شود برای استفاده انسان و با محوریت انسان است این در حالی است که اعضای این دوره با مطرح کردن شعار شهر انسان محور، عدم ساخت یا فعالیت خود در زمینه اتوبان‌ها را توجیه می‌کنند. اما باید گفت که مدیریت شهری پنجم در زمینه ساخت اتوبان و فعالیت‌های عمرانی برای کاهش فاصله شمال و جنوب شهر، اتوبان نساخته و حتی اتوبان نیمه تمام یادگار امام را نیز تکمیل نکرده است.
به طور کلی در پنجمین دوره مدیریت شهری برای توسعه شهر و ارتقا سطح خدمات دهی به شهروندان تلاش‌های زیادی شد و قطعاً اقداماتی نیز برای کاهش فاصله شمال و جنوب پایتخت نیز انجام شد. اما نکته حائز اهمیت و محل نقد نیز تناسب اقدامات انجام شده با شعارها و وعده‌های مدیران شهری و شورای شهر است. در واقع می‌توان گفت حداقل در شاخص کاهش فاصله شمال و جنوب شهر، به میزان شعارهایی که داده شد، شاهد ایجاد تحول در شهر نبودیم و اقدامات انجام شده در این راستا چندان چشم گیر نبود.
حال باید دید که منتخبین شورای ششم پس از در دست گرفتن سکان شهر، برای توسعه شهر و همچنین برقراری عدالت اجتماعی و شهری در شمال و جنوب شهر چه اقدامی انجام خواهند داد.