دریانوردی یکی از مشاغل سخت دنیاست که معمولا نگاهی مردانه به آن وجود دارد ، اما « مه‌کیا صادقی منفرد » یکی از چند بانوی ایرانی است که این تعریف سنتی از دریانوردی را در ایران شکسته و تلاش می‌کند تا به عنوان یک دریانورد حرفه‌ای ، روزی سکان کشتی‌های اقیانوس‌پیما را در دست بگیرد.

 کنوانسیون بین‌المللی استانداردهای آموزش، گواهینامه و نگهبانی دریانوردی که از آن با نام مخفف کنوانسیون « اس تی سی دبلیو STCW » یاد می‌شود، از سال ۲۰۱۰ تصمیم گرفت ۲۵ ژوئن هر سال مقارن با چهارم تیر را به پاس قدردانی از زحمات و تلاش‌های دریانوردان به عنوان یکی از مهم‌ترین بازوهای تجارت جهانی، روز جهانی دریانورد نامگذاری کند. بر همین اساس نیز چند سال است که به بهانه این روز، توجه به دریانوردان و دشواری‌ها و خطرات شغلی آن‌ها بیشتر شده است.

روز جهانی دریانورد فرصت مناسبی برای پرداختن به سختی‌های شغل دریانوردی و بیان سختی‌های خاص این شغل است ، اما این روز بهانه‌ای هم است تا از زاویه نگاه زنان دریانورد ایرانی که به اقتضای مسائل عرفی جامعه کمتر فرصت حضور در این عرصه را یافتند و کمتر هم دیده‌ شده‌اند ، به این شغل نگاه کنیم.

نخستین بانوی دریانورد ایرانیِ دریای خزر که ۲۱ اردیبهشت امسال حضور رسمی‌اش در عرصه دریانوردی را از بندر فریدونکنار و روی یک کشتی تجاری آغاز کرد متولد ۱۳۷۸ است. مه‌کیا صادقی منفرد که با نام دیگرش یعنی « کوثر » در بسیاری از رسانه‌ها از او یاد شده، اهل زنجان است؛ دختری با آرزوهایی مرتبط با دریا که به گفته خودش زمانی این آرزوها را دست‌نیافتنی می‌دید، اما حالا به بخشی از آن‌ها رسیده و در تلاش است که باقی آرزوهایش در عرصه دریانوردی را نیز برآورده کند.

هدفش این است که روزی سکان‌دار کشتی‌های اقیانوس‌پیما شود و تأکید هم دارد که به این هدف می‌رسد. او این روزها دوره استراحت پس از سفر دریایی را می‌گذراند و باید کم‌کم برای بازگشت به محل کارش آماده شود. با بانوی جوان دریانورد اهل زنجان که حالا تنها بانوی ایرانی آب‌های خزر است به بهانه روز جهانی دریانورد گفت‌وگو کردیم:

علاقه به دریانوردی آن هم در یک دختر جوان که شهرش هیچ ارتباطی با دریا ندارد چطور می‌تواند شکل بگیرد و این‌قدر هم جدی باشد؟

از پیشنهاد یک راهنما. سالی که کنکور داشتم یکی از استادها در کلاس توصیه کرد که کمی هم به رشته‌های غیرتکراری و متفاوت فکر کنیم. برای مثال هم به رشته‌های مرتبط با صنعت دریانوردی اشاره کرد. حضور در این صنعت را تصور کردم، اما با توجه به مردانه دانستن این شغل، فکر می‌کردم حضور در این عرصه برایم تقریبا دست‌نیافتنی است. با این حال موضوع را با خانواده‌ام مطرح کردم.

این انتخاب و پیشنهاد برای خانواده عجیب نبود؟

 مخالفت نکردند، ولی طبیعی بود که نگاه‌شان نزدیک به دیدگاه جامعه باشد و تردید داشته باشند. در نهایت تصمیم گرفتم برای حضور در دانشگاه سراغ رشته‌های مرتبط با دریا بروم. همین کار را هم کردم و در دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر برای تحصیل در رشته مدیریت دریا پذیرفته شدم. در ذهن من کم‌کم این شکل گرفته بود که یک دریانورد واقعی شوم و مانند دریانوردهای حرفه‌ای در مسیرهای طولانی بین‌المللی زندگی و کار روی کشتی را تجربه کنم ، اما مساله این بود که رشته‌های دانشگاهی مرتبط با دریا مانند گمرک و مدیریت دریا نمی‌توانند خانم‌ها را به دریا برسانند. به همین دلیل ترم دوم که تمام شد تصمیم گرفتم مرخصی بگیرم و به جای ترم سوم و چهارم در بوشهر وارد دوره‌های آموزشی ملوانی و دریانوردی شدم و پس از پایان دوره هم از دانشگاه انصراف دادم. بهمن ۱۳۹۸ شناسنامه دریانوردی‌ام را دریافت کردم و پیگیر ورود جدی به صنعت دریانوردی شدم.

با توجه به نداشتن سابقه کار چطور جذب شرکت شدید؟ ضمن این که هنوز نگاه به حضور زنان در این عرصه برجسته نیست.

بعد از پایان دوره ، پیگیری‌هایی برای فرستادن مدرک به شرکت‌های خارجی داشتم تا بتوانم در دوره افسری کشتی‌های اقیانوس‌پیما شرکت کنم. از چند کاپیتان خارجی هم به واسطه اینترنت مشورت گرفتم. در نهایت اتفاق جالبی افتاد و رزومه و درخواست همکاری من توسط یکی از شرکت‌های خارجی به یک شرکت ایرانی ارائه شد و من به این شرکت معرفی شدم و از ۲۱ اردیبهشت به عنوان یکی از اعضای کادر دریانوردی این کشتی در آب های خزر کارم را آغاز کردم.

چرا پیگیر دوره افسری اقیانوس‌پیما در خارج شدید؟ در ایران این امکان وجود ندارد؟

در ایران هم می‌توان برای دریافت این مدرک‌ها شرکت کرد. همین حالا نیز پنج تن از دختران کشورمان مشغول گذراندن دوره‌ افسری کشتی‌های تناژ نامحدود و اقیانوس‌پیما هستند که چهار نفرشان خرداد امسال در هرمزگان دوره تخصصی دریانوردی کشتی های اقیانوس‌پیما را آغاز کردند ، اما مشکل اینجاست که در کشور ما هنوز نگاه‌ها به حضور بانوان در دریانوردی سنتی است. بیش از ۳۰۰ بانوی ایرانی در حال حاضر در صنعت دریانوردی حضور دارند که بیشترشان در بخش شناورهای مسافری آب‌های جنوب فعالیت می‌کنند. تعدادی از این افراد مدرک دریانوردی برای کشتی‌های زیر ۵۰۰ تن و زیر سه هزار تن هم دارند ، اما معمولا سکان کشتی‌ها به خانم‌ها سپرده نمی‌شود. به همین دلیل حضور بانوان را در عرصه دریانوردی بویژه برای کار در کشتی‌های تجاری کمرنگ می‌بینیم.

 البته چند بانوی افسر دریایی هم داریم که در آب‌های جنوب فعال هستند ، اما تعدادشان کمتر از انگشتان یک دست است. ضمن این که در کشتی‌های اقیانوس‌پیما به دلایلی از بانوان استفاده نمی‌کنند.اگر هم بخواهم اینجا دوره افسری تناژ نامحدود و اقیانوس‌پیما را بگذارنم، با توجه به این که با پاسپورت ایرانی نمی‌توانم روی کشتی‌های خارجی کار کنم، باز هم به هدفم نمی‌رسم. به همین دلایل ناچارم تلاش کنم که دوره‌ها را در کشوری دیگر بگذرانم و بعد از این که پاسپورت آن کشور را گرفتم بتوانم به هدفم که دریانوردی روی اقیانوس‌هاست نزدیک شوم.

گفتید که هنوز نگاه به حضور بانوان در دریانوردی سنتی است ، اما در عین حال در دوره‌های آموزشی بانوان هم می‌توانند شرکت کنند.

بله. ممنوعیتی برای حضور بانوان در این دوره‌ها و کار آن‌ها روی کشتی وجود ندارد ، ولی نگاه جامعه مناسب نیست. در کلاس‌های ملوانی بخشی از انرژی‌ و تمرکزم صرف این می‌شد که در مقابل نگاه‌های بالا به پایین اثبات کنم ما خانم‌ها هم می‌توانیم دریانورد باشیم و تفاوتی با مردان نداریم. البته عده‌ای هم حمایت و تشویقم کردند.

به خاطر همین نگاه برخی بانوان دریانورد با این که مدرک افسری کشتی زیر ۵۰۰ تن و حتی زیر سه هزار تن دارند فعالیت‌شان را به حضور روزانه در شناورهای مسافربری محدود می‌کنند. البته محدودیت‌های ناشی از مسئولیت زنان در خانه هم در این انتخاب دخیل است ، چون می‌توانند روز روی دریا کار کنند و شب‌ را در خانه خودشان باشند.

 اما کار دریانوردی روی کشتی‌های تجاری و در مسیرهای بین‌المللی و طولانی بسیار متفاوت است. همان چیزی است که من دوستش دارم. اصلا دلیل این که حضور من در این صنعت از همان ابتدا مورد توجه قرار گرفت همین بود که سفری بین‌المللی را تجربه کردم. اولین سفر دریایی من ۳۴ روز طول کشید و از سواحل مازندران تا بندر آکتائو قزاقستان رفتم.

فضای حاکم بر کشتی با آن‌چه که در ذهن تصور می‌کردید متفاوت نبود؟

از نظر ساختاری همه چیز برای من ذوق‌آور بود. شبیه تصاویری بود که در فیلم‌های آموزشی دیده بودم. برای هر بخش از کارهای کشتی ذوق داشتم و از نظر همکاران این میزان از ذوق‌زدگی عجیب بود. البته کم‌کم سعی کردم بر هیجان و ذوق‌زدگی‌ام کنترل بیشتری داشته باشم.

اگر منظورتان مردانه دیدن فضای کاری کشتی است، با توجه به این که از ابتدا نگاه مردانه‌ای به این کار نداشتم و معتقد بودم هیچ شغلی زنانه و مردانه ندارد، اصلا به این موضوع فکر هم نکردم. مثل این است که بگوییم آشپزی شغل ویژه زنان است، ولی می‌بینیم که آشپزهای ماهر زیادی وجود دارند. این که شغلی مردانه باشد یا زنانه بستگی به نگاه و نظر آن فرد دارد. من با این نگاه وارد دریانوردی شدم و به حضورم ادامه می‌دهم.

در حال حاضر مسئولیت شما در کشتی چیست؟

با توجه به این که تازه‌کار هستم با نظر مدیران شرکت به عنوان « کدت Cadet » یا کارآموز افسری در کشتی حضور دارم و بخشی از کارهای روتین روزمره مانند سندینگ، لنگراندازی، نگهداری و بررسی‌های روزانه را انجام می‌دهم. البته الان در دوره استراحت هستم و کشتی هم در حوضچه خشک قرار دارد تا یک سری کارهای تعمیر و نگهداری آن انجام شود.

با توجه به این که در اولین تجربه دریایی‌تان بیش از یک ماه روی آب بودید، با مسائلی مانند دور بودن از خانواده آشنا شدید. اگر روزی روی کشتی‌های اقیانوس‌پیما کار کنید سفرهای طولانی‌تری خواهید داشت. این موضوع برای شما یا بانوان دیگر سخت نیست؟

بانوان زیادی در دنیا دریانورد هستند و زندگی شخصی‌شان را هم دارند. به هر حال دریانوردی شغلی با شرایط خاص خودش است و کسی که وارد آن می‌شود به همه آن‌ها فکر کرده است. خانم‌های دریانوردی در کشورهای دیگر می‌شناسم که زندگی روتین خودشان را دارند.

در این مدت با خانم‌هایی هم مواجه شدید که علاقه‌مند به این حوزه باشند؟

بله. به ویژه در فضای مجازی دختران زیادی پیام می‌دهند و از من درباره این شغل می‌پرسند. خیلی‌ها هم می‌گویند که دریانوردی را دوست دارند، اما به خاطر نگاه‌های موجود در جامعه سراغش نمی‌روند. به نظرم باید برای رسیدن به اهدافی که هیچ منع قانونی در مسیر رسیدن به آن وجود ندارد باید مقابل برخی باورهای موجود بایستند و تلاش کنند.