چندی پیش خواننده‌ای غیر مجاز با نشر ویدئویی در صفحه اجتماعی‌اش خبر از موزیک ویدئو جدید خود با حضور یکی از بازیگران فیلم‌های مستهجن داد و از مخاطبانش خواست با این آهنگ دابسمش کنند و ویدئواش را برای او بفرستند؛ این موضوع واکنشها و جنجالهای بسیاری را در پی داشته است اما در این میان ویدئوهای ارسال شده از سوی نوجوانان و حتی کودکان قابل تامل است چرا که نشان از ناآگاهی آنها و والدینشان از اثرات آسیبهای پیدا و پنهان چنین اقداماتی دارد و باز هم زنگ خطری که صدای آن به گوش برخی والدین و مسئولان نمی رسد.
به گزارش ایسنا، موسیقی پخش شده که دارای ریتمی شاد اما بی‌محتوا است به دلایل گوناگون توانسته توجه بسیاری از نوجوانان را جلب کند. کسی مخالف شادی و افزایش آن از طریق گوش دادن به اصوات موسیقی نیست اما نکته حائز اهمیت این است که نوجوان بی‌هیچ پیش زمینه و شناختی از حضور یک بازیگر صنعت پورن و بی‌توجه به محتوای پوچی که در آن با بیان عباراتی شنونده را به سمت اعتیاد سوق می‌دهد، تنها به دنبال شادی و تکرار این عبارات است.
عباراتی که بسیاری از کارشناسان معتقدند به طور ناخودآگاه می‌تواند بر ذهن نوجوان اثر گذاشته و شخصیت آینده او را شکل دهد. در این بین اما والدین ناآگاهی نیز از کودکان خود ویدئو تهیه کرده و در حال ترویج این محتوای پوچ و مخرب بر ذهن و روان کودکان و نوجوانان هستند.
والدین ناآگاهی که فرزندان خود را در معرض آسیب قرار می‌دهند
دکتر گوهر یسنا انزانی، روانشناس در اینباره به ایسنا گفت: طی چند روز گذشته و با پخش این کلیپ شاهد والدینی ناآگاه بودیم که بی‌توجه به پیامدهای جبران ناپذیر، فرزندان خود را در معرض آسیبهای روانی این موزیک ویدئو قرار دادند.
وی ادامه داد: طبق پژوهش محققان دانشگاه مونترال پخش موسیقی مورد علاقه منجر به ترشح هورمون لذت و پاداش _دوپامین_ شده و گوش دادن به آن نوعی اثر مقدماتی مشابه شرطی شدن کلاسیک دارد. ذهن هر فرد الگوی دلخواه از اصوات موزون دارد که با پخش شدن اصوات ـ حتی اگر زبان خواننده قابل درک نباشد ـ دوپامین ترشح می‌شود و سیستم پاداش دهی مغز شروع به فعالیت می‌کند.
رابطه تکرار موسیقی و اثر آن بر ناخودآگاه افراد
انزانی گفت: کودکان و نوجوانان که به دنبال هیجان و الگو برداری هستند در این بین آسیب زیادی می‌بینند، چراکه محتوای شادی را می‌شوند که سیستم پاداش دهی مغز را فعال می‌کند، با تکرار جملات پخش شده در آهنگ این جملات در ضمیر ناخودآگاهشان می‌نشیند و کاملا به صورت ناخودآگاه جملاتی که در رابطه با مواد مخدر و حتی ویژگی‌های ظاهری یک خانم بیان می‌شود را دریافت می‌کنند و آموزش می‌بینند.
خانواده مهم‌ترین کانون جامعه محسوب می‌شود
این روانشناس با اشاره به اثرات مخرب بازدید میلیونی و الگو برداری و ساخت دابسمش توسط نوجوانان و کودکانی که والدینشان از انها ویدئو گرفتند، تصریح کرد: خانواده در سالهای دور مهم ترین کانون جامعه محسوب می‌شد اما این روزها با توجه به گسترش شبکه‌های اجتماعی، پاندمی کووید ۱۹، حضور بیشتر بچه‌ها در منزل، ارتباط کمتر با آموزگاران، ارتباط بیشتر با شبکه‌های اجتماعی و دسترسی راحت به تمامی سایت‌ها، نقش خانواده کمرنگ و تبعات متعددی را برای آنها به همراه داشته است.
الگو برداری کودکان از صفحات بی‌محتوای مجازی
به گفته این روانشناس کودکان تا پیش از سن ۱۸ سال به دنبال هیجان و الگو برداری هستند و در این بین نقش هم‌سالان و افرادی که صفحات اجتماعی با بازدید زیاد دارند بسیار پررنگ است چراکه دریافت پاداش از شبکه‌های اجتماعی جذابیت بیشتری نسبت به مطالب تحصیلی دارد و نوجوانان با هیجان بالا به راحتی جذب این محتوا می‌شوند و از این رفتارها الگو برداری می‌کنند.
تفکر انتزاعی از ۱۱ تا ۱۵ سال شکل می‌گیرد
وی افزود: مطابق با پژوهش‌ها تفکر انتزاعی، درک موقعیت‌ها و پیامد اندیشی در حوالی ۱۱ تا ۱۵ سال شکل می‌گیرد و افرادی که در کودکی در معرض آسیب و یا تجربیات ناگوار بوده‌اند _حتی اگر کودک و والدین با این تجربیات آشنا نباشد_، پیامدهای ناگواری بر تحول و سازگاری شخصیت کودک در بزرگسالی بر جای می گذارد.
انزانی این را هم گفت که فرآیند رشد و تحول کودک تابع عوامل زیستی روانی و اجتماعی است و خانواده در این بین نقش اساسی دارد. همچنین این روزها نقش خانواده به دلیل عدم آگاهی به فرهنگ سازی‌ها به شدت کاهش پیدا کرده است.
محتوای مورد استفاده افکار را شکل می‌دهند و افکار رفتار را بروز می‌دهد
وی یاداور شد: محتوای فیلم، موسیقی، داستان، عکس و ... که در دسترس کودکان قرار دارد اثر بسیار زیادی بر سلامت روان دارد و هر فکری که در ذهن فرد شکل می‌گیرد بر احساس و جسم و رفتار آن فرد نیز اثر می‌گذارد. به ویژه اگر این محتوا تصویری باشد اثرات فکری، حسی و رفتاری آن نیز بیشتر است.
فرزندان بدون داشتن مهارت در اینترنت حضور دارند
احساس امنیت نوجوان با حضور در شبکه‌های اجتماعی
این روانشناس با بیان اینکه اعتیاد به تکنولوژی یا اعتیاد مدرن، از جمله اعتیادهایی است که این روزها شایع شده است، ادامه داد: متاسفانه این روزها والدین زمانی برای آموزش دیدن توسط متخصصین پیرامون موضوعات یاد شده ندارند و فرزندان نیز بدون داشتن مهارت و آموزش لازم در این فضا حضور دارند. کودکان و نوجوانان درگیر پیامدهای مخرب شبکه‌های اجتماعی می‌شوند.
وی معتقد است که حضور در این شبکه‌ها برای نوجوانان احساس امنیت، رضایت و خشنودی به همراه دارد. آنها با حضور در این فضا از گروه هم‌سالان تبعیت می‌کنند و حتی اگر این فضا هم برایشان فیلتر شود از هر روشی برای حضور و دسترسی به این فضا استفاده می‌کنند.
اثرات محتوای نامناسب برای کودکان
انزانی گفت: در واقع تصاویر و فیلم‌های نامناسب برای کودکان همانند مواد مخدر می‌تواند اثرات جبران ناپذیری نظیر کابوس شبانه، سردرگمی، ترس، استرس، اضطراب، افسردگی، افزایش اختلالات جنسی و شخصیتی، جویدن ناخن، شب ادراری و ... داشته باشد.
وی با اشاره به آزار جنسی کودکان در کلیپ پخش شده، اظهار کرد: مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی محتوای این کلیپ مصداق کودک آزاری است چراکه هرگونه فعالیت برای کودک که فاقد تحول شناختی و هیجانی است ویا هر تماس و وادار کردن کودک به دیدن روابط در قالب فیلم و عکس و ... مصادیق آزار جنسی است و از جمله پیامدهای آن که به ظاهر ساده می‌آید بلوغ زودرس، احساس گناه، ترس، اعتیاد، اضطراب، وسواس، افسردگی، تاخیر رشدی و حس انتقام جویی و... است.
سالهای پیش از ۱۸ سالگی مهم‌ترین دوران رشد است
این روانشناس با تاکید بر بی‌توجهی والدین نسبت به گرفتن ویدئو هنگام زمزمه این آهنگ از فرزندان خود و نشر آن، ادامه داد: سالهای قبل از ۱۸ سالگی مهم ترین دوران رشد و تکامل جنسی، جسمی و روانی است و آسیب به فرزندان در این مرحله جبران ناپذیر است. زمانی که مکانیسم خانواده بهم می ریزد آسیب های ایجاد شده گریبانگیر جامعه هم می شود. در کودکی و نوجوانی مراحل رشدی انسان کاملا پیچیده اتفاق می‌افتد که مهم ترین مرحله رشدی است.
الگو برداری غلط نوجوانی که در جستجوی هویت است
به گفنه انزانی نوجوان در حال تجربه بلوغ است و این دوران بر رشد جسمی، جنسی، اخلاقی، شناختی و... ساختار شخصیت فرد اثر می گذارد. نوجوانی که دچار سردرگمی هویت است باید در راستای دستیابی به هویت با الگو برداری صحیح از افراد موفق و شاد حرکت کند، حال اینکه با الگو برداری نوجوان از چنین محتوایی تنها تخریب شخصیت نوجوان را در پی خواهد داشت.
حضور افرادی با اختلالات روانی و شخصیتی در شبکه‌های اجتماعی
انزانی اظهار کرد: افرادی که اختلالات روحی و شخصیتی نظیر اختلال سخصیت نمایشی و ضداجتماعی دارند علیرغم اینکه تفاوتی با دیگران ندارند اما سعی می‌کنند خود را زیبا تر و باهوش‌تر و موفق‌تر جلوه دهند و چنین افرادی اکثرا در شبکه‌های اجتماعی حضوری فعال دارند. از جمله این اختلالات، اختلال شخصیت ضد اجتماعی است که افراد این چنینی دارای ویژگی‌های آزار رسانی به ویژه آزار جنسی، نقض حقوث افراد، ناتوانی در پیروی از قانون، بس‌پروا و بی‌ملاحظه بودن، بی‌مسئولیتی و در عین حال جذاب بودن است.
وی همچنین این را هم گفت که افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی خود را در معرض توجه قرار می دهند، وقت زیادی صرف خودآرایی می‌کنند، توجه طلبی مفرط دارند، رفتارهای تحریک کننده و اغوا کننده و تحریک کننده جنسی دارند و برای جلب توجه دیگران از هر راهی استفاده می‌کنند.
ضرورت افزایش آگاهی والدین
نمی‌توان از جامعه انتظار داشت تمامی کم و کاستی‌ها را پوشش دهد
انزانی خطاب به والدین گفت: والدینی که در این میان آگاهی و مهارت اجتماعی لازم را ندارند، سخت گیر یا سهل گیر اند، دارای عقاید ضد و نقیض هستند، تحصیلات پایینی دارند و یا خودشان دچار اختلال شخصیت اند و مهارت فرزند پروری را بلد نیستند بیشترین آسیب را به فرزندانشان وارد می‌کنند.
این روانشناس در پایان توصیه کرد: وقتی الگوی کودکان و نوجوانان نامناسب است باید این انتطار را داشت که سالهای بعد همین الگو را در پیش گیرند. والدین باید سواد رسانه‌ای داشته باشند. نمی توان از جامعه انتطار داشت تمامی کم و کاستی‌ها را پوشش دهد بلکه والدین در مقابل فرزندان خود مسئول‌اند. چگونه است که حتی برای نگهداری از یک گل آداب و شرایط و مراقب‌های خاصی را در پیش می‌گیریم اما به مهارت‌های فرزند پروری توجهی نشان نمی‌دهیم؟. فرزندان ما از گل عزیزتراند و والدین باید در این راه تمام مراقبت‌های لازم را از طریق متخصصین و مشاوران بیاموزند و در پیش گیرند.