مهاجرین افغانستانی طی یک دهه گذشته با مشکلات و گرفتاری‌های فزاینده‌ای در بیرون از مرزهای کشور خود مواجه بودند البته آن عده از مهاجرانی که گذرنامه یا کارت‌های اقامتی مهاجرت در کشورهای میزبان را دارند کمتر دچار مشکل می‌شوند اما خیل عظیمی از مهاجران غیرقانونی که در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند روزگار سخت و دشواری را می‌گذرانند.

تاسف مضاعف از آنجاست که نه سازمان ملل، نه دولت افغانستان و نه کشورهای میزبان اقدامات جدی برای سامان دهی این بخش از مهاجران انجام نمی‌دهند پس طبیعی‌ست که کشورهای میزبان افرادی را که غیرقانونی وارد کشوری می‌شوند و می‌خواهند آنجا زندگی کنند نپذیرند و آنها را اخراج کنند بنابراین اینگونه می‌شود که این دسته از مهاجران مجبور هستند به کشورشان بازگردند اما چون در آنجا تسهیلات و امکانات حداقلی زندگی وجود ندارد در داخل کشورشان با مشکلات فراوانی رو به رو می‌شوند و مجددا مجبور هستند به کشورهای دیگر مهاجرت کنند.

یکی از صدها مشکلی که مهاجران غیرقانونی در ایران دارند، نداشتن حساب بانکی است. این روزها یکی از مهم ترین راه انتقال ویروس کووید۱۹ پول است پس بی‌تردید داشتن کارت عابر بانک جزء ضروری‌ترین نیازهای ابتدایی شهروندان هر کشور اما مشکل اینجاست بیش از سه میلیون مهاجر قانونی و غیرقانونی که در ایران زندگی می‌کنند حساب بانکی ندارند و تنها افرادی که کارت آمایش و یا گذرنامه دارند می‌توانند از کارت عابر استفاده کنند.

البته اگر از موضوع بهداشتی و سلامتی بگذریم، سال‌هاست پولشویی و کلاهبرداری از افغان‌ها تحت این خلا رخ می‌دهد و از آنجایی که آنها حق اقامه دعوا در محاکم قضائی ندارند، نمی‌توانند از حق خود دفاع کنند و پول از دست رفته‌شان را پس بگیرند بنابراین پیرو مشکلات عدیده‌ای که به دلیل نداشتن کارت عابربانک برای اتباع از جمله مهاجران افغانستانی پیش می‌آید، امروز یکشنبه 21 دی ماه ناهید خداکرمی، عضو شورای اسلامی شهر در نطق خود به این موضوع اشاره کرد و گفت: «حدود 550 هزار پناهنده یا مهاجر افغانستانی در استان تهران زندگی می‌کنند که از این تعداد مجموعاً بیش از 96000 نفر  که حدود 24000 خانوار  می شوند در مناطق مختلف شهر تهران ساکنند و البته آمار غیر رسمی تعداد بسیار بیشتر از این ارقام است. اغلب این فارسی زبانان عزیز در تهران در شرایط سختی به کار مشغولند ولی از چرخه بانکی، اقتصادی، مالیاتی و حتی اجتماعی فرهنگی کشور خارجند. چرخش مالی حقوق و دستمزد آنان در سیستم بانکی کشور غایب است و از طرفی علی‌رغم دریافت خدمات شهری در نظام پرداخت عوارض جایی ندارند. برای یک کارگر افغانی که بیش از 30 سال است در ایران زندگی می‌کند، گرچه خوشبختانه با درایت رهبری بچه‌هایش به مدرسه می‌روند، ولی هنوز نمی‌تواند یک حساب بانکی داشته باشد، خانه بخرد، گواهینامه داشته باشد و از برخورداری از بسیاری از امکانات اولیه محرومند بنابراین لزوم اصلاح و بازنگری در قانون مهاجرت و تسهیل در شرایط اخذ اقامت اتباع خارجی بخصوص افغان‌ها که سال‌هاست در تهران زندگی می‌کنند یا در ایران بدنیا آمده‌اند احساس می شود و قطعاً علاوه بر اینکه بر ارتقای کمی جمعیت تأثیر خواهد داشت از نظر حقوقی و اخلاقی نیز شایسته یک کشور مسلمان است که پناهجویانش تحت شرایطی بتوانند اقامت و تابعیت سرزمینی را که برای زندگی برگزیده‌اند ه  آورند. 

ما در بسیاری مناطق مثل 18،19،2 و 5 افغان‌ها در شرایط بسیار سختی زندگی می‌کنند به خصوص که این آمار توسط شهرداری استخراج شده است و طبیعتا آمار غیر رسمی بسیار بیشتر است. ما با اطلاعات جمع‌آوری شده در مناطق تهران از تمامی اتباع می‌بینیم در تمام تهران پراکنده هستند و ساماندهی آن‌ها مستلزم اقدامی عاجل است. من سعی می‌کنم در سلسله سخنرانی‌هایی راجع به کلونی‌های پایتخت صحبت کنم تا بتوانیم سیاست‌گذاری‌های لازم را درباره این کلونی‌ها تدبیر کنیم.»

طبیعتا مهاجران قانونی مانند همه مردم ایرانی از تمام خدمات بهره‌مند می‌شوند اما سوال اینجاست با این تعداد مهاجر غیرقانونی باید چه کرد؟ آیا به لحاظ حقوقی می‌توان حتی به افرادی که مهاجر غیرقانونی هستند ابتدایی ترین حقوق را ارائه داد؟

ایجاد حساب بانکی حتی برای اتباع غیرقانونی لازم و ضروری‌ست/فواید ارائه خدمات به اینگونه افراد بیشتر از مضرات آن است/عدم ساماندهی اتباع ناشی از اختلاف نظر بین دستگاه‌هاست

صفت الله شمیرانی، دیپلمات سابق وزارت امور خارجه در گفتگو با خبرنگار برنا با اشاره به وضعیت مهاجرینی که در ایران زندگی می‌کنند، گفت: تمام مهاجرینی که به صورت قانونی وارد کشور می‌شوند از تمام خدمات و حقوقی که برای شهروندان آن کشور وجود دارد بهره‌مند می‌شوند اما مشکل ایران اتباعی هستند که به صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شوند، طبیعتا باید بین این افراد و کسانی که غیرقانونی وارد کشور می‌شوند تفکیک قائل شد.

او افزود: یکی از اولین حق و حقوقی که اتباع قانونی در کشور دارند حق ترافع یا دعواست یعنی اگر مورد ظلم قرار بگیرند، تصادفی صورت گیرد و... می‌توانند در مراجع قضائی طرح دعوا کنند این درحالیست که اتباع غیرقانونی چنین حقی را ندارند و درصورت لزوم نمی‌توانند از حق و حقوق خود دفاع کنند که این باعث می‌شود بیشتر مورد بزه قرار گیرند.

شمیرانی درخصوص مشکلاتی که پیرو نداشتن حساب بانکی برای اتباع به وجود می‌آید، تصریح کرد: امروزه به دلیل مسائل بهداشتی تمام پرداختی‌ها باید توسط کارت بانکی صورت گیرد درواقع داشتن کارت عابر بانک دیگر لوکس نیست بلکه جزء الزامات زندگی محسوب می‌شود که برخی اتباع از آن بی بهره هستند و مجبور می‌شوند به پولشویی روی بیاورند یا پول خود را به حساب افراد ایرانی واریز کنند که در برخی موارد مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرند بنابراین به اعتقاد من می‌توان با اندکی اغماض امکاناتی را برای آنها فراهم کرد تا از وقوع جرم جلوگیری شود.

او افزود: اتخاذ هر سیاست تبعات مثبت و منفی در پیش دارد اما باید دید نکات منفی بیشتر است یا مثبت این درحالیست که در این مورد خاص، یعنی ارائه خدمات بانکی حتی برای اتباع غیرقانونی انجام چنین کاری قطعا فواید بیشتری دارد چون جدا از مسائل بهداشتی، اگر فردی از داشتن حساب بانکی و عابربانک محروم باشد عملا نصف زندگی او از بین رفته و نمی‌تواند زندگی کند از طرفی اینکه عده‌ای گمان می‌کنند ارائه خدمات به این افراد باعث سرازیر شدن آنها به کشور می‌شود درست نیست چون با توجه به کاهش ارزش ریالی کشور، عده زیادی از مهاجران افغان از کشورما رفتند پس همانگونه که مقام معظم رهبری دستور دادند تمام اتباع غیرقانونی و قانونی ار خدمات آموزشی بهره‌مند شوند، درخصوص حساب بانکی هم می‌توان چنین نظری را تعمیم داد چون نداشتن حساب بانکی ادامه زندگی را مختل می‌کند.

دیپلمات سابق وزارت امور خارجه در پاسخ به این سوال که ارائه خدمات به اتباع غیرقانونی امکان پذیر است یا خیر؟ گفت: به لحاظ حقوقی امکان ارائه چنین خدماتی مانند ارائه عابربانک به اتباع غیرقانونی وجود ندارد اما با درنظر گرفتن ملاحظات سیاسی این کار را انجام داد چرا که کشور ایران با افغانستان اشتراکات فرهنگی دارد و روابط خاصی بین آنها برقرار است و همچنین تعداد قابل توجه این اتباع غیرقانونی در ایران می‌تواند دلیلی باشد تا چنین خدماتی را به آن ها ارائه داد.

او به نقش مهم اتباع در اقتصاد کشور اشاره کرد و افزود: به هر حال اتباع قانونی و غیرقانونی باید مورد توجه قرار گیرند چون نمی‌توان نقش آنها در مسائل اقتصادی را انکار کرد چرا که اکثر آنها در امور خدماتی، ساخت و ساز، دامداری‌ها، مرغداری‌ها و... مشغول به کار هستند و چرخه اقتصادی کشور را می‌چرخانند پس فکر اخراج کردن آنها درست نیست و باید به فکر ساماندهی و توجه ویژه به آنها بود.

شمیرانی اظهار کرد: به اعتقاد من عدم هماهنگی و یکدستی بین نهادهای مربوطه باعث شده اتفاق نظری درخصوص اتباع وجود نداشته باشد و عده‌ای مخالف و عده‌ای موافق ساماندهی و حتی قانونی کردن آنها باشند درنهایت این عدم تفاهم‌ها باعث شده چنین وضعیتی به وجود بیاید و در موضوع حضور اتباع دچار مشکلات فراوانی باشیم.

بدون شک نباید هیچ خدماتی به اتباع غیرقانونی ارائه داد/برخورد قهری و سلبی نسبت به اتباع باید از بین برود/خرید ملک توسط اتباع نباید ممنوع باشد

علی اصغر عنابستانی، سخنگوی فراکسیون مقابله با آسیب‌های اجتماعی در گفتگو با خبرنگار برنا با بیان اینکه نباید هیچ نوع خدماتی به اتباع غیرقانونی ارائه داد، گفت: قطعا نباید به اتباع غیرقانونی خدماتی ارائه داد و در این موضوع هیچ شکی نیست اما مسئله مهم این است که باید اتباع غیرقانونی را ساماندهی کرد درواقع باید ساختاری را ایجاد کنیم تا میزان اتباع غیرقانونی که تعدادشان بسیار زیاد است، کم شود.

او افزود: مسائل و مشکلات اتباع یک واقعیتی است که در کشورمان وجود دارد و سال‌هاست با آن دست به گریبان هستیم به ویژه در منطقه خراسان که تعداد زیادی از مهاجران افغان زندگی می‌کنند و ما همیشه تاکید داشتیم با یک برنامه دقیق می‌توان آن ها را شناسایی و هویت دار کرد تا هم بر آنها نظارت شود هم از آسیب‌هایی که حضور اتباع بیگانه به همراه دارد کاسته شود اما متاسفانه نگاه ما به اتباع بیگانه به ویژه افغانستانی‌ها نگاه سلبی است.

عنابستانی ضمن بیان موفق نبودن مسئولین برای ساماندهی اتباع غیرقانونی تصریح کرد: در حال حاضر وزارت کشور و استانداری‌ها مسئول ساماندهی اتباع غیرقانونی هستند اما موفق نبودند که شاید بخشی از آن به خلاء قانونی و بخشی دیگر به مشکل در مسائل اجرایی برگردد در هر صورت باید نگاه جدید به حضور اتباع در کشور داشت و برخوردهای سلبی و قهری را فراموش کرد.

این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی ضمن تاکید بر اینکه خرید ملک توسط اتباع نباید ممنوع باشد، گفت: در بسیاری از کشورها اتباع خارجی می‌توانند ملک بخرند اما ما چنین اجازه‌ای به اتباع نمی‌دهیم که به نظر من درست نیست چون ملک از کشور خارج نمی‌شود و اتفاقا خرید و فروش آن می‌تواند باعث جذب سرمایه و پول از کشورهای خارجی شود برای مثال کشور ترکیه تشویق می‌کند اگر تبعه خارجی در کشور آنها خانه بخرد به او حق اقامت و تابعیت می‌دهند این درحالیست که متاسفانه نگاه ما بسته‌ست.

عنابستانی در پایان اظهار کرد: اگر طرحی در خصوص اتباع در مجلس مطرح شود در کمیسیون اجتماعی و امنیت ملی مورد کارشناسی قرار می‌گیرد، انشالله پس از اتمام مسائل مهم روی میز این طرح هم در اولویت‌ها قرار می‌گیرد.

اتباع غیرقانونی را شناسنامه‌دار کنید

کم کاری‌ها و کوتاهی‌ها در یک دهه گذشته باعث برباد رفتن فرصت‌ها شده است به گونه‌ای که اکنون همه روزه در گوشه و کنار جهان اخبار تکان دهنده از وضعیت زندگی مهاجران به ویژه افغان‌ها به گوش می‌رسد پس وقت آن رسیده که بیش از این به فرصت سوزی‌ها ادامه داده نشود و به جای آن طرح و برنامه‌ای اجرا شود تا تمام اتباع غیرقانونی سامان دهی شده و بتوانند با شناسنامه و با هویت از خدماتی که مستحق آن بوده و جزء ابتدایی‌ترین خدمات شهروندی در هر کشوری است، بهره مند شوند. 

//انتهای پیام: 6

خبرنگار: الهام مرادی