اصفهان-نوزاد رهاشده درحاشیه اصفهان باز هم زنان کارتن خواب را بر سر زبانها انداخت.اغلب این زنان حاضر نیستند به زندگی تحت نظارت هنجارهای اجتماعی برگردند و این امر ساماندهی آنها را مشکل می کند.
خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، عاطفه علیان: زیر تابلو قرمز هشت ضلعی «ایست» وسایلش را در گوشه‌ای پهن کرده بود. لاغر بود آنقدر که می‌شد رد دندان‌هایش را در فکش دید. کارتن‌هایش را مرتب می‌کرد تا ردی از باقیمانده غذایی که به گربه‌های محله می‌داد پیدا نباشد. هر روز وقتی از خانه بیرون می‌زدم، نگاهی می‌کرد و من غذایی که صبح زود پخته بودم را در ظرف یک بار مصرف می‌گذاشتم کنار کارتن‌هایش و راهی محل کار می‌شدم.
هر روز همین کار تکرار می‌شد و فقط آنچه بین ما ردوبدل می‌شد نگاهی بود که نمی‌شد معنایش کرد اما آن قدر انرژی به انسان می‌داد که بدانی حداقل یک نفر گرسنه نمی‌ماند؛ یک روز صبح که از خانه بیرون زدم، نه از صدای میو میوی گربه‌های محله خبر بود و نه از جل و پلاس کارتن‌های نم کشیده. هیچ کس نبود و سال‌ها این تصویر را در خواب دیدم.
اما تصویری از نوزادی بیجان در گوشه‌ای از شهر اصفهان دست به دست می‌چرخد؛ تصویری که چنان روح را می‌آزارد که فقط چند کلمه را بر لب می‌آورد؛ نوزادی که شاید و شاید توسط یکی از همین زنان کارتن خواب در اصفهان رها شده تا شاید تلنگری شود بر پیکر روحمان که چه بر سر این شهر آمده است.
آمار دقیقی از زنان کارتن خواب در کلان شهر اصفهان نیست اما برآوردها حاکی از این است که یک سوم کارتن خواب‌های اصفهان زن هستند؛ پدیده‌ای اجتماعی که در اثر توسعه افقی شهر و حاشیه نشینی پدید آمده است و با آسیب‌های اجتماعی عدیده ای همچون فقر و فحشاء و اعتیاد همراه است.
زنان کارتن‌خواب زیر بار پشتیبانی بهزیستی و سمن‌های فعال نمی‌روند
در این ارتباط معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان در گفت و گو با خبرنگار مهر با ابراز تأسف از رها شدن نوزاد در یکی از مناطق حاشیه‌ای اصفهان اظهار داشت: اداره کل بهزیستی استان اصفهان با همیاری خیران اصفهانی در راستای حمایت و جمع آوری زنان کارتن خواب اقدام می‌کند اما مساله این است که این زنان کارتن خواب زیر بار پشتیبانی بهزیستی و سمن‌های فعال در این حوزه نمی‌روند.
مجتبی ناجی افزود: زمانی که زنان کارتن خواب در مراکز شبانه روزی بهزیستی اقامت می‌کنند به ناچار سبک زندگیشان را تغییر دهند اما از آنجا که این زنان گرفتاری‌هایی نظیر اعتیاد و یا در دام افتادن باندهای خلاف دارند قادر به پذیرش تغییر اساسی در زندگی نیستند.
چنانچه زنان کارتن خواب تمایل به تغییر سبک زندگی داشته باشند می‌توانند تحت حمایت اداره کل بهزیستی استان اصفهان و سازمان‌های خیریه قرار گیرند و در راستای توانمند شدن و حرفه آموزی قدم بردارندمعاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان با اشاره به اینکه این زنان کارتن خواب از نظر تیپ شخصیتی هنجارپذیر نیستند، تصریح کرد: این زنان کارتن خواب نمی‌توانند خود را با قوانین سازگار کنند و این یک دلیل مهم در طرد شدن این افراد از خانواده تلقی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه چنانچه زنان کارتن خواب تمایل به تغییر سبک زندگی داشته باشند می‌توانند تحت حمایت اداره کل بهزیستی استان اصفهان و سازمان‌های خیریه قرار بگیرند، گفت: زمانی که زنان کارتن خواب تحت پوشش اداره کل بهزیستی استان اصفهان قرار می‌گیرند باید تابع قوانین شوند و در راستای توانمند شدن و حرفه آموزی قدم بردارند و همین موضوع یکی از علت‌های عدم تمایل زنان کارتن خواب در معرفی به بهزیستی است.
بازگشت به کارتن خوابی با بهانه‌های واهی
ناجی به یک مورد از حمایت‌های افراد خیر از زنی کارتن خواب در اصفهان اشاره کرد و گفت: یکی از زنان کارتن خواب اصفهان با حمایت بهزیستی و افراد خیر شناسایی شد و منزلی برای سکونتش در نظر گرفته شد که این زن پس از مدت کوتاهی با بهانه‌های بی مورد نظیر اینکه صدای همسایه‌های مرا می‌آزارد به وضعیت کارتن خوابی برگشت.
وی باز هم علت کارتن خوابی زنان را موارد در هم تنیده شخصیتی و روانی برشمرد و افزود: در مطالعه دقیق روانی و شخصیتی زنان کارتن خواب ویژگی عدم هنجار پذیری مشهود است وگرنه با وجود سمن‌ها و خیران اصفهانی به نیاز سرپناه زنان کارتن خواب پاسخ داده می‌شود.
معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان با تاکید بر ساماندهی زنان و دختران آسیب پذیر در استان اصفهان توسط بهزیستی گفت: با اینکه هزینه‌های هنگفتی توسط بهزیستی و افراد خیر برای ساماندهی زنان آسیب پذیر انجام می‌شود اما عده‌ای از این زنان تن به هنجار پذیری نمی‌دهند.
وی افزود: این نکته را هم باید در نظر داشت در شرایط فعلی نمی‌توان بودجه ملی که از بیت‌المال برآمده را صرف زنانی کرد که با آسیب اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند و حاضر نیستند قدمی کوچک برای تغییر زندگی بردارند.
حمایت از زنانی که می‌خواهند شرایط زندگی خود و فرزندانشان را بهبود بخشند
ناجی با اشاره به اینکه اولویت بهزیستی حمایت از زنانی است که می‌خواهند با توانمندسازی خود شرایط زندگی خود و فرزندانشان را بهبود بخشند، اظهار داشت: سهم مشارکت شخصی مددجو و تمایل وی برای توانمندسازی را باید در نظر داشت.
وی با اشاره به اینکه در کشورهای غربی زنان کارتن خواب و زنانی که با آسیب‌های اجتماعی عدیده ای دست و پنجه نرم می‌کنند به مراتب بیشتر از کشور ماست، تصریح کرد: این سیاست که بایستی مالیات مردم، صرف افرادی شود که تغییر اساسی در زندگیشان پدید می‌آید در تمام دنیا حاکم است.
معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان اطمینان داد: موردی از کارتن خوابی که با اعتیاد و بیماری اعصاب و روان دست به گریبان نباشد در استان اصفهان وجود ندارد. وجود زنان کارتن خواب که تن به حمایت بهزیستی و سازمان‌های خیریه نمی‌دهند آمیزه ای از ناهنجاری‌های روانی و اجتماعی است که ممکن است در تعاملات غیرقانونی قرار بگیرند و این عوامل باعث بروز صحنه‌های دلخراش مانند داستان رهاشدن نوزاد می‌شود که روح جامعه را خدشه دار کرده است.
حاشیه نشینی و مهاجرت عامل اصلی آسیب‌های اجتماعی
اما ریشه آسیب‌های اجتماعی نظیر کارتن خوابی زنان را شاید بتوان در مهاجرت از پیرامون به نیمه پیرامون و از نیمه پیرامون به هسته شهر جست و جو کرد. مقوله حاشیه نشینی یکی از علل بنیادین و مهم آسیب‌های اجتماعی نظیر کارتن خوابی زنان است؛ مسائل اقتصادی و فقر به آسیب‌های اجتماعی منجر شده که از آن به عنوان فاجعه اجتماعی یاد می‌شود که در سال‌های آتی بحران ساز خواهد شد. اقدام عاجل برای ساماندهی زنان کارتن خواب را در توانمندسازی این زنان در مبدا خلاصه می‌شود تا این زنان مجبور به مهاجرت نشوند و به علت مسائل اقتصادی در مناطق حاشیه‌ای و فارغ شدن از نظارت‌ها و فشار اجتماعی درگیر آسیب‌های اجتماعی نظیر کارتن خوابی نشوند.
جامعه شناس و روانشناس اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه زنان کارتن خواب به دو دسته تقسیم بندی می‌شوند، اظهار داشت: یک گروه از زنان کارتن خواب به دلایل مختلف از قبیل گرفتاری‌هایی نظیر اعتیاد و توزیع مواد مخدر و روان گردان در زنجیره خلاف قرار می‌گیرند و حاضر نیستند تحت پوشش بهزیستی قرار بگیرند.
کیفیت زندگی زنان کارتن خواب هم بسیار مهم است که در شرایط اقتصادی کنونی آسیب‌های اجتماعی به شکل تصاعد هندسی رو به افزایش است و در این مسیر با کمال تأسف دستگاه‌های دولتی توان حمایت از کارتن خواب‌ها را ندارد.علیرضا شریفی یزدی با اشاره به گروه بزرگ‌تری از زنان کارتن خواب که اداره کل بهزیستی توان حمایت از آنها را ندارد، تصریح کرد: طبیعی است که بهزیستی از نظر کمی و کیفی قادر نیست از این زنان حمایت کند، به این معنا که اگر اداره کل بهزیستی اصفهان ادعا کند که همه کارتن خواب‌ها را با میل خودشان تحت پوشش قرار می‌دهد اغراق آمیز است.
وی با بیان اینکه امکانات، بودجه و شرایط اداره کل بهزیستی اصفهان کفاف نیاز کیفی و کمی کارتن خواب‌ها نیست، گفت: البته این نکته را هم باید در نظر داشت که کیفیت زندگی زنان کارتن خواب هم بسیار مهم است که در شرایط اقتصادی کنونی آسیب‌های اجتماعی به شکل تصاعد هندسی رو به افزایش است و در این مسیر با کمال تأسف دستگاه‌های دولتی توان حمایت از کارتن خواب‌ها را ندارد.
عدم زیربار رفتن زنان کارتن خواب، بهانه‌ای برای عدم ساماندهی معضل
گرچه مسئولان سازمان بهزیستی معتقدند که برخی زنان کارتن خواب به دلایل مختلف از جمله اعتیاد حاضر نیستند تحت حمایت بهزیستی قرار گیرند اما کارشناسان اجتماعی معتقدند که این موضوع بهانه‌ای مناسب برای شانه خالی کردن بهزیستی از ساماندهی کارتن خوابی زنان نیست چراکه برای ساماندهی هر معضل اجتماعی لازم است، برای رفع برخی مشکلات زیرساختی نیز همراه با رفع معضل اصلی اقدام شود و در این ارتباط نیز بهزیستی می‌تواند در ابتدا اقدام به رفع رفع برخی مشکلات حاشیه‌ای قابل حل مانند اعتیاد کند و در این راستا طبیعی است که همه چیز نباید به میل اشخاص پیش رود و سازمان می‌تواند در این راستا از ضابطه‌های قانونی نیز برای الزام افراد کمک بگیرد.
این جامعه شناس و روانشناس اجتماعی، داعیه اداره کل بهزیستی استان اصفهان که زنان کارتن خواب تمایل ندارند تحت پوشش بهزیستی قرار بگیرند را توضیح داد و گفت: اداره کل بهزیستی استان اصفهان طبق قانون موظف است که این افراد را از کارتن خوابی خارج کند و طبیعی است با کمک با ضابط دستگاه قضائی می‌توان این موضوع را ساماندهی کرد و فرد کارتن خواب نمی‌تواند از زیر قانون فرار کند.
راهکار چیست؟
شریفی یزدی در این ارتباط باز هم بر بودجه اندک سازمان بهزیستی در ساماندهی کارتن خواب‌ها و لزوم همکاری نهادهای دیگر در رفع این معضل اجتماعی اشاره و تاکید کرد: اما آن دسته از زنان کارتن خواب که آگاهانه تمایلی برای مورد حمایت واقع شدن بهزیستی فرار می‌کنند احتمالاً گرفتار اعتیاد هستند و بر این اساس لازم است بهزیستی ابتدا از نظر روانی در ارتباط با زنان آسیب پذیر اقداماتی انجام دهد تا از دام اعتیاد رها شوند.
وی افزود: دسته دوم زنان کارتن خوابی که تمایل به پشتیبانی افراد خیر و بهزیستی ندارند در زنجیره‌ای از آسیب‌های اجتماعی و به عنوان حلقه واسط توسط باندهای خلاف قرار گرفته اند که حاضر نیستند شرایطشان را تغییر دهند.
کمبود منابع مالی دلیل یا بهانه اولویت بندی حمایت از زنان آسیب پذیر اجتماعی؟!
این عضو هیئت علمی دانشگاه دلیل اولویت بندی اداره کل بهزیستی استان اصفهان را در حمایت زنان آسیب پذیر اجتماعی در کمبود منابع مالی اعلام کرد و گفت: امکانات بهزیستی با نیازها همخوانی ندارد و اولویت بندی بهزیستی توجیه پذیر است چراکه وقتی منابع محدود است مخاطبانی مشمول حمایت می‌شوند که نیازمندی بیشتری دارند مانند زنان سرپرست خانوار و یا زنانی که با اندک حمایت بهزیستی زندگی شأن تغییر بنیادین می‌کند.
یکی از اقدامات دولتی برای ساماندهی زنان کارتن خواب تأمین حداقل‌های زندگی و معیشتی اعم از کار، مسکن، بهداشت و آموزش است. افزایش آسیب‌های اجتماعی به ویژه در زنان امنیت را به مخاطره می‌اندازد که نمونه آن را می‌توان در آبانماه سال گذشته یافت چراکه بیشترین خاستگاه‌های شورش‌های خیابانی از دل مناطق حاشیه نشین است که از جمعیتی متراکم و فقیر تشکیل شده که چیزی برای از دست دادن ندارند و این افراد به صورت بالقوه و بالفعل می‌توانند امنیت جامعه را به خطر اندازند. از سوی دیگر این نکته را هم باید در نظر داشت که مردان کارتن خواب با یک یا دو آسیب اجتماعی همراه هستند اما زنی که در چرخه کارتن خوابی قرار می‌گیرد مجموعه‌ای از آسیب‌های اجتماعی را تولید می‌کند و نیاز به چاره اساسی است؛ چاره‌ای که زنگ خطر آن به صدا درآمده است!