در سوگواری کرونایی، به دلیل، نگرانی‌های نادرست و زیاد نسبت به انتشار ویروس از طریق کالبد متوفا از یکسو و اصل بهداشتی و درستِ پیشگیرانه‌یِ فاصله‌گذاری فیزیکی از دیگر سو، این مراسم یا برگزار نمی‌شود و یا بسیار محدود برگزار می‌شود. لازم است به این نکته مهم توجه کرد که امر مهم در پیشگیری فاصله‌گذاری فیزیکی است، به همه‌ی این دلایل مرگ ناشی از ویروس کرونا حل فرایند سوگ را دشوار کرده و زمینه برای سوگ ابراز نشده یا پیچیده را تقویت می‌کند.
مریم رسولیان رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، در رابطه با سوگ و سوگواری در خانواده‌هایی که بستگان خود را به دلیل بیماری کرونا از دست داده‌اند و نمی‌توانند برای متوفیان خود، مراسم مرسوم را برگزار کنند، گفت: در ایام کرونایی خانواده‌های داغدار محدودیت‌هایی دارند، ترس از انتشار ویروس توسط پیکر متوفا، سبب محدودیت در فرایند تدفین و خداحافظی با فرد از دست رفته می‌شود. از دیگرسو اصل فاصله‌گذاری فیزیکی که امروز غلط با عنوان فاصله‌گذاری اجتماعی ا آن یاد می‌شود، و امکان برگزاری مراسم سوگواری معمول و جمع شدن افراد در مراسم سوم، هفتم، چهلم و رفت و آمد دوستان و نزدیکان را از بین برده است. از آنجا که هیجانات منفی و دردناک باید توسط روان انسان حل و فصل شود، در صورتی که شرایط هضم یا حل و فصل هیجانات منفی فراهم نباشد، زمینه برای بروز فرآیند سوگ پیچیده یا ابراز نشده، فراهم خواهد شد.
رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران افزود: سوگ پیچیده یا ابراز نشده به دلایل گوناگونی رخ می‌دهد، که عمده‌ی این دلایل درون‌فردی، بین‌فردی و یا اجتماعی است. دلایل درون فردی به نوع شخصیت و ویژگی‌های رفتاری و انطباقی فرد سوگوار بستگی دارد. دلایل بین فردی وابسته به رابطه فرد سوگوار با متوفا است مانند وابستگی بیش از حد، تعارضات و مشکلاتی که بین دو نفر وجود داشته است. از عوامل اجتماعی آن نیز می‌توان به نوع مرگ اشاره کرد؛ مرگ ناگهانی و به دنبال حادثه مانند مرگ به دلیل تصادف، بیماری کرونا یا حادثه‌ی هواپیمای اوکراینی و ... فرایند سوگ را برای بازماندگان پیچیده‌تر می‌کند. مرگ فردی که عمر طبیعی کرده و آمادگی برای فقدان او وجود دارد هم دردناک است، اما گذر از فرایند سوگ در شرایط قابل پیش‌بینی راحت‌تر رخ می‌دهد.
رسولیان در ادامه افزود: سوگ معمولی همراه با تجربیاتی از انکار، اشتیاق و اشتغال خاطر زیاد با متوفا، خشم نسبت به متوفا یا پزشکان یا بستگان و ...، چانه‌زنی، افسردگی و پذیرشِ مرگ همراه است، مدت زمان گذر از مراحل سوگ تا رسیدن به مرحله پذیرش در افراد مختلف متفاوت است. در اکثر موارد بین ۶ هفته تا ۶ ماه زمان نیاز دارد تا فرد نبودن متوفا و ادامه زندگی بدون او را قبول کند.
وی گفت: سوگ پیچیده یا ابراز نشده نوعی سوگ است که طولانی‌تر و با علائم شدیدتر از سوگ معمولی تجربه می‌شود و بازگشت به روال عادی زندگی را با مشکل مواجه می‌کند. افرادی که دچار سوگ پیچیده هستند در معرض بیشترِ بیماری‌های جسمی و یا روانی قرار دارند. باید توجه داشت که سرسختی در برابر مسائل اجتناب‌ناپذیر و مقاومت در برابر دستیابی به آرامش درونی و شادبودن در زندگی، نشان دهنده عشق و علاقه به فرد متوفا نیست. برخی از علائم سوگ پیچیده یا ابراز نشده شامل خشم نسبت به متوفا یا سایر افراد، افسردگی طولانی مدت، اجتناب از یادآوری خاطرات متوفا یا بالعکس اشتغال ذهنی افراطی با فرد درگذشته، احساس گناه از سوگوار نبودن، عدم توانایی بازگشت به زندگی معمول و نگهداری وضعیت سوگواری است.
مریم رسولیان بیان کرد: در سوگواری کرونایی، به دلیل، نگرانی‌های نادرست و زیاد نسبت به انتشار ویروس از طریق کالبد متوفا از یکسو و اصل بهداشتی و درستِ پیشگیرانه‌یِ فاصله‌گذاری فیزیکی از دیگر سو، این مراسم یا برگزار نمی‌شود و یا بسیار محدود برگزار می‌شود. لازم است به این نکته مهم توجه کرد که امر مهم در پیشگیری فاصله‌گذاری فیزیکی است، به همه‌ی این دلایل مرگ ناشی از ویروس کرونا حل فرایند سوگ را دشوار کرده و زمینه برای سوگ ابراز نشده یا پیچیده را تقویت می‌کند.
در این بین به دلیل وجود هیجانات و احساسات ناخوشایند مثل خشم و غم و .. در موضوع سوگ و بار فرهنگی آن، زمینه بروز افکار و رفتار نادرست و رواج شایعات فراهم می‌شود. مدیریت سوگ در این شرایط به اندازه‌ی مدیریت و کنترل بیماری و تبعات ناشی از آن در کاهش تنش و سلامت روان جامعه اهمیت دارد.
وی با تاکید بر اینکه رفتارهایِ نادرست ناشی از ترس و اضطراب در فرایند خاکسپاری و سوگواری ممکن است زمینه برای سوگ ابراز نشده را افزایش دهد، تصریح کرد: خیلی‌ها فکر می‌کنند، مرده‌ای که نفس نمی‌کشد و قطرات تنفسی هم ترشح نمی‌کند منبع انتشار ویروس است، این ترس بر ترس از جنازه که خود سمبل ترس از مرگ است، افزوده می‌شود. دیدن پیکر متوفا، در پذیرش سوگ و گذر از مرحله انکار به بستگان کمک کرده و مرگ را باورپذیرتر می‌کند. به‌طور کلی دیدن جسد و تماس با پیکر متوفا موجب تسهیل فرآیند پذیرش سوگ و باور به مرگ می‌شود. اما ترسی که از انتشار ویروس توسط پیکر متوفا بوجود آمده و در برخی موارد متاسفانه توسط سیستم‌های نظارتی دامن زده شده است، مسائل را پیچیده‌تر کرده. در این مرحله مشاهده‌ی پیکر فرد متوفا بدون تماس و با رعایت اصول بهداشتی نقشی در انتشار ویروس ندارد، در صورتیکه توصیه بهداشتی این است که تماس نداشته باشد، اما رفتاری که شایع شده این است که در بسیاری موارد مشاهده هم از این فرایند حذف شده است.
رسولیان ادامه داد: باید بسیار مراقب بود تا اظهارات و نگرانی‌های غیر‌علمی، اپیدمی سوگ ابراز نشده را هم بحران کنونی نکند. اجتناب از تماس با پیکر متوفا امری بهداشتی و ضروری است، اما این وظیفه نظام بهداشتی است که شرایطی فراهم کند تا در صورت تمایل، مردم متوفیان خود را ببینند و فرآیند تدفین با رعایت اصول بهداشتی برگزار شود. همچنین باید توجه داشت که مراسم سوگواری از اهمیت زیادی برخوردار است. توصیه‌های رفتاری و بهداشتی مبنی بر اینکه حداقل خویشان و نزدیکان با حفظ فاصله ایمنی بتوانند در مراسم شرکت داشته باشند و اطلاعات علمی و درست در اختیار مردم گذاشته شود، تا زمینه مناسب برای برگزاری مراسمِ سوگ و حل فرایند سوگ فراهم گردد. در غیر این صورت فرایند سوگ همچنان پیچیده‌تر خواهد شد.
رئیس انجمن علمی روانپزشکان کشور، گفت: جسم مرده‌ای که زیر خاک قرار گرفته است، ویروس را منتشر نمی‌کند. در مطالعات علمی هیچ یافته‌ا‌ی نداریم که ویروس بتواند از زیر خاک خارج شود. بدن فرد در قبر از بین می‌رود، چه برسد به ویروس که مقاومتی بسیار کمتر از بدن فرد دارد. اینکه متوفیان کرونا در قطعه‌ای جداگانه دفن شوند، بیش از اینکه مبنای علمی و بهداشتی داشته باشد، مبنای جهل و نادانی دارد.
رسولیان افزود: در مسئله شستشوی پیکر متوفا ویا غسل میت، هنوز یافته‌های علمی کافی نداریم، احتیاط می‌شود و در مواردی تیمم بدل از غسل جایگزین غسل می‌شود، نکته مهم این است که با رعایت اصول ایمنی، مراسم خاکسپاری با توجه به اعتقادات، باور‌ها و سلایق افراد در حد امکان برگزار شود. به عنوان مثال خواندن نماز میت خوانده، احتمال گسترش ویروس را افزایش نخواهد داد. اما ترسی که در این زمینه در جامعه وجود دارد بسیار بیش از واقعیت‌های علمی است، و بخش زیادی از این واکنش‌ها به دلیل باور‌های نسبت به مرگ و پیچیدگی مسئله مرگ است. اینکه مردم چنان بترسند که نخواهند جنازه متوفایشان را تحویل بگیرند، سوگ ابراز نشده را بسیار پیچیده‌تر می‌کند. وظیفه رسانه و کادر درمان است که این نکات را به خانواده‌ها آموزش داده و فرهنگ‌سازی شود، تا بتوانند فرایند سوگ طبیعی را پیش ببرند و مشکلی به مشکلات اضافه نشود.منبع: ایلنا