استرس چیست؟

استرس احساس ناخوشایند ترس و نگرانی است که فرد در پاسخ به شرایط و موقعیت تهدیدکننده از خود نشان می‌دهد. «می‌توان دانش‌آموزی را که دچار اضطراب امتحان است به منزله‌ی فردی توصیف کرد که مواد درسی را می‌داند اما شدت اضطراب وی مانع از آن می‌شود که معلومات خود را هنگام امتحان به منصه‌ی ظهور برساند.» (پال- اریکسن 1964).

استرس شرایط ترس از موقعیت به وجود می‌آورد که گذراست و چنان‌چه مدت‌زمان طولانی و هم‌چنین ترس زیادتری فرد را درگیر کند، به اختلال هراس تبدیل می‌شود. به طور کلی نشانه‌های استرس عبارت‌اند از: هراس، بی‌تابی، ناتوانی در حفظ آرامش، اختلال در خواب، خشکی دهان، تهوع، غش و ضعف بدن، تحرک بیش از حد، لرزش دست‌ها و تپش قلب. در دانش‌آموز چنان‌چه این موارد دیده شد توصیه می‌شود به پزشک یا مشاور تحصیلی مراجعه شود و از او کمک بخواهد.

به گفته بعضي از محققان، استرس کوتاه مدت آن طور که تصور مي شود، بد نيست. بخشي از رويدادهاي مهم زندگي از جمله ازدواج کردن، بچه دار شدن و... مي تواند پراسترس و هيجان آور هم باشد.

کمي استرس به زندگي هيجان مي دهد: هر چند استرس هاي طولاني مدت در ايجاد بيماري هايي مانند بيماري قلبي، زخم معده، چاقي معده و اختلال حافظه نقش دارد اما بايد دانست که در برخي موارد، کمي استرس مي تواند باعث احساس خرسندي يا احساس مثبت در ما شود. به عنوان مثال ازدواج يا پيشرفت شغلي اگر چه همراه با استرس است اما استرس آن منفي نيست زيرا فرد احساس استرس و کمي ترس مي کند اما هيجان هم دارد. اين نوع استرس به زندگي معني و اميد مي بخشد.

کمي استرس فرد را اجتماعي تر مي کند: نتايج بررسي هاي محققان آلماني در سال ۲۰۱۲ نشان مي دهد، افرادي که يا به دليل سخنراني يا انجام تست رياضي دچار استرس مي شوند، به طور چشمگيري نسبت به افرادي که تحت موقعيت هاي استرس زا قرار نگرفته اند، رفتارهاي اجتماعي مثبت تري دارند.اين افراد اعتماد بيشتري به ديگران مي کنند و در جلب اعتماد ديگران نيز موفق ترند.

کمي استرس حافظه را بهبود مي دهد: کمي استرس باعث ترشح هورمون هاي کورتيزول مي شود. بررسي هاي اخير محققان آمريکايي روي گروهي داوطلب نشان داد، حافظه آن دسته از داوطلباني که بر اثر استرس ميزان توليد کورتيزول در آن ها افزايش يافته بود، نسبت به افرادي که هيچ افزايشي نداشتند، بهبود يافت.

کمي استرس قدرت خلاقيت را تقويت مي کند: براي خلاق بودن در هر امري، از جمله نويسندگي، شعرسرايي يا يافتن راهبرد جديد کاري، کمي استرس لازم است زيرا اين امر باعث مي شود فرد کاملاً روي کار خود متمرکز شود.

کمي استرس فرد را آگاه مي سازد: استرس يعني واکنش هورموني بدن به خطر؛به عبارت ديگر استرس به ما انرژي فيزيکي و ذهني مي دهد تا بتوانيم با هر نوع وضعيت و شرايطي کنار بياييم. به عنوان مثال، هنگام رانندگي فرد را نسبت به تهديدها آگاه تر مي کند يا هنگام مصاحبه کاري به فرد جرأت بيشتري مي دهد.

کمي استرس سيستم ايمني بدن را تقويت مي کند: طي آزمايشي که روي نمونه هاي آزمايشگاهي انجام گرفت، مشخص شد هنگامي که موش ها در معرض استرس خفيف قرار مي گيرند، در آن ها انواع سلول هاي ايمني فعال مي شود.

کمي استرس در بهبود سريع تر بيماري ها نقش دارد: نتايج بررسي ها نشان مي دهد بيماراني که بعد از عمل جراحي دچار استرس هاي کوتاه مدت مي شوند نسبت به ديگران سريع تر بهبود مي يابند.

استرس می تواند سبب رشد مغزتان شود: از قدیم گفته شده آنچه نتواند تو را بکشد، قوی ترت خواهد کرد. این مثل قدیمی می تواند در مورد استرس نیز کاربرد داشته باشد.

تا زمانی که موضوعی خیلی استرس‌زا نیست، ما عملکرد قوی‌تری از مغز می‌بینیم و در این صورت، عملکرد قوی مغز ما را شادتر می‌کند و اضطراب را کاهش می‌دهد و افسردگی از میان می‌رود".

پژوهش های علمی نشان داده است که استرس کوتاه مدت می تواند سبب بهبود کارکرد مغز شود. دانشمندان این نتیجه را با انجام آزمایش هایی بر روی موش ها بدست آوردند. زمانی که موش ها چند ساعتی در قفس های شان در معرض استرس و خطر قرار گرفتند، این نتیجه به دست آمد که سلول های جدید مغزی در آنها ساخته شد.

بعدها جوندگان هم نتیجه مشابهی را برای دانشمندان آشکار ساختند. پروفسور «دانیلا کوفر» در مصاحبه ای با «برکلی ولنِس» چنین می گوید: “ما تصور می کنیم که نتیجه مشابهی در مورد انسان هم به وجود بیاید. استرس مدیریت شده می تواند سبب هوشیاری بیشتر و عملکرد بهتر شود.”

استرس شما را از مریض شدن دور نگه می دارد : البته که داشتن استرس های مخرب و آن هم طولانی مدت می تواند باعث بیماری تان شود اما استرس های کوتاه مدت و خوب می توانند در بدن تان مقاومت بیشتری را هم به وجود آوردند.

دکتر سرانی در این مورد می گوید: “استرس خوب، عملکرد سیستم ایمنی بدن تان را افزایش می دهد.” مطالعه انجام شده در دانشگاه استنفورد نشان داده که موش ها که اندکی تحت استرس قرار گرفتند سیستم ایمنی آنها مقاومت بیشتری را در مقابل بیماری ها نشان داد.

دکتر «فردوس دبهار» استادیار روانشناسی دانشگاه استنفورد، بر این باور است که لازم نیست همیشه سیستم ایمنی را در بالاترین سطح آن قرار داد. به طور طبیعی مغز با چالش هایی که روبرو می شود این وضعیت را با ترشح هورمون های استرس تنظیم می کند.

مطالعات نشان داده که کمی استرس قبل از تزریق واکسن می تواند اثر آن را بیشتر هم کند.

امتحان دادن برای همه افراد اضطراب ایجاد می کند و این امری طبیعی است اما باید این اضطراب در مسیری قرار گیرد که به افزایش راندمان افراد کمک کند.

اضطراب و استرس موتور محرک بشر از ابتدای خلقت تاکنون بوده است و اگر به عنوان نمونه نگرانی و اضطراب از وجود خطرها نبود، انسان به این درجه از پیشرفت نمی رسید که تمدن ایجاد کند و شهرنشینی و ساخت تجهیزات مدرن و پیشرفته رخ نمی داد.

بنابراین اضطراب مقوله بد و مخربی نیست و همه افراد دارای درجاتی از اضطراب هستند اما به شرط آنکه در مسیری مفید و موثر هدایت شود.

باید به دانش آموزان آموزش داد که این نگرانی برای نتیجه امتحان خوب است اما باید از ابتدای سال برنامه ریزی کنند تا با تنظیم ساعات زندگی خود در پایان سال به نتیجه مطلوب دست یابند.