در یک مطالعه پژوهشی، نقش سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی مهم در تأمین مالی و موفقیت کسب و کارهای خانگی زنان مورد بررسی قرار گرفته است.
به گزارش ایسنا، در حال حاضر مشکلاتی نظیر عدم امنیت اقتصادی و ناپایداری شغلی موجب شده برخی افراد به سوی کار و خوداشتغالی از خانه بروند و در واقع، خانه مبدل به مرکز رشـدی بـرای کسـب و کارهـای کوچک به ویژه برای گروه هـای درآمـدی پـایین شـود. در ایران به دلیل درصد بالای بیکاری به ویـژه در بـین جوانـان، زنان و فارغ التحصیلان دانشگاهی، کسب و کارهای خـانگی بسـیار اهمیـت دارنـد و می‌توانند پیامدهای مثبتی چون افزایش تولید ملی، افزایش بهره وری، افزایش سرمایه اقتصادی منطقـه ای، کاهش بیکاری، افزایش زمانی که افراد در خانه و در کنار خانواده شان صـرف می‌کنند و مواردی از این قبیل را در پی داشته باشند.
به گفته محققان، یکی از مسائل نشان دهنـده میزان اهمیت کسب و کارهای خانگی در ایران، متوسط سرانه مورد نیـاز سـرمایه گـذاری بـرای ایجـاد هر شغل در مشاغل خانگی است که بسیار کمتر از سایر بخش ها اسـت. کسـب و کـار خـانگی امکان کارآفرینی را در غیاب یک سرمایه هنگفت به افراد می‌دهد و آن‌ها می‌توانند مراحل اولیه شغل خود را با هزینه های پایین تری پشت سر بگذارنـد و این موضوع، به خانواده های کم درآمد امکـان اسـتفاده از بخشی از محل زندگیشان را برای درآمـدزایی می‌دهد؛ امری کـه موجب افزایش سطح درآمدها و انسجام و پایداری خانوارهـا می‌شود. از دیگر سو، تغییرات اجتماعی و فنّاورانه نیز کسـب و کـار خـانگی را بـه یـک سـبک زنـدگی تبدیل کـرده انـد. در ایـن سـبک زنـدگی، افـراد مایلند خود در مورد زمان و چگونگی انجام کارشان تصمیم بگیرند.
محققانی از دانشگاه شهید بهشتی با محوریت همین موضوع، اقدام به انجام یک مطالعه تحقیقاتی کرده اند که در آن، نقش سرمایه اجتماعی در تأمین مالی و موفقیت کسب وکارهای خانگی زنان مورد بررسی واقع شده است.
آن ها بدین منظور، یک سری مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته را با زنانی که صاحبان کسب‌وکارهای موفق خانگی هستند انجام داده و سپس داده های حاصله را تجزیه و تحلیل نمودند.
نتایج این بررسی ها نشان می دهند که در مرحله راه‌اندازی کسب‌وکار خانگی، روش «تأمین خود راه‌انداز» و در ادامه برای گسترش از روش «تأمین مالی از طریق وام بانکی، صندوق و نهادهای حمایتی» و روش‌هایی که اتکای بیشتری بر سرمایه اجتماعی افراد دارد، مورد استفاده واقع می‌شوند.
در این خصوص، فاطمه جلالی، پژوهشگر جامعه شناسی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی و دیگر همکارش در این تحقیق می گویند: «پیمایش ما نشان داد که کسب‌وکارهای خانگی موفق نسبت به ناموفق‌ها از هر دو روش تأمین مالی، بهره بیشتری برده‌اند و سرمایه اجتماعی بالاتری دارند؛ موضوعی که به آن‌ها در بهره‌مندی بیشتر از روش‌های تأمین مالی کمک می‌کند».
آن ها می افزایند: «هرچه قدر سرمایه اجتماعی افراد افزایش می‌یابد دسترسی آن‌ها به منابع مالی دیگران از طریق قرض، پرداخت با تأخیر، وام و نظایر آن ها بیشتر می‌شود؛ به عبارتی آنان سرمایه اجتماعی را تبدیل به سرمایه اقتصادی می‌کنند».
بر اساس این تحقیق، کسب و کارهای خانگی، فرصت مناسبی برای یک کارآفرینی کم هزینه را در اختیار افراد و به ویژه زنانی قرار می‌دهند که از سرمایه اجتماعی و مالی چندانی برای شـروع یـک کسـب و کـار برخوردار نیستند، نمی‌دانند با چه کسانی برای تأمین منابع و مشورت کاری ارتباط بگیرند و در فضای اقتصادی، شبکه ها و ارتباطات بسیار محدودی دارند.
آنان به بیان محققان، از آموزش کمتری در مورد امـور اقتصادی نسبت به مردان برخوردارند و اغلب مجبور می‌شوند منـابع مالیشـان را بـرای خریـد کالاهایی صرف کنند که تاثیری در سرمایه گذاری و بهبود شرایط کسـب و کارشـان نـدارد. ایـن عوامل باعث می‌شود زنان موفقیت کمتری در راه اندازی و ادامـه کسـب و کـار داشـته باشـند و لذا کسب و کار خانگی می‌تواند یک پیش درآمد کم هزینه برای آن ها باشد.
به گفته جلالی و همکارش، «زنـان مالـک کسـب و کـار خـانگی، نداشـتن منـابع مـالی کـافی را مـانعی بـرای گسـترش کسب و کارهای خود در شرایطی دانسته انـد کـه آن کسـب و کـار توانسـته مراحـل ابتـدایی و پر خطر شروع یک کار را پشت سر گذاشته و به یک ثبات و توانمندی در تأمین نیازهای بـازار برسد».
آن ها اشاره می کنند: «برای این منظور، صاحبان کسب و کارها از روش های مختلفی استفاده می‌کنند کـه بررسی حاضر نشان داد که در شیوه‌های تأمین مالی خـودراه انـداز سـرمایه اجتمـاعی اهمیـت زیادی دارد. لذا برای دسترسی بهتر به امکانات این شیوه پیشنهادهای زیر مطرح می‌شوند:
- صاحبان کسب و کارهای مرتبط که در طول زمـان بـه یکـدیگر اعتمـاد پیـدا کـرده انـد، می‌توانند هسته های خوبی برای تشکیل صندوق های اعتبارات خرد باشند. از این طریق با استفاده از سرمایه اجتماعی موجود و ایجاد شبکه اجتماعی می‌توان به سرمایه مالی برای گسترش کسب و کارهای خانگی دست یافت و خلاءهای موجود برای دسترسی به منـابع مالی به صورت رسمی را تا اندازه ای پرکرد.
- با به هم پیوستن این کسب و کارها در قالـب شبکه ها، امکان حمایت دولت از صندوق هـای خـرد و گـرفتن ضـمانت هـای اجتمـاعی افزایش می‌یابد. در ایـن شـرایط افـراد هـر شـبکه می‌توانند نـاظر محـل صـرف وام دریافتی باشند.
- با توجه به ظرفیت های محلی می‌توان خوشه های کسب و کارهای خانگی را ایجاد کرد که در زنجیره ارزش تولید کالاها و تأمین مالی در کنار هم باشند.
- کمک نهادهای حامی به شکل گیری شبکه‌های کسب و کار و ایجـاد شبکه‌های تأمین، تولید و توزیع و بازاریابی برای آنان.
- در مورد ارائه وام نیز می‌بایست توجه شود که وام ها بهتر است تا حد زیادی به کسب و کارهایی اختصاص یابد که توانسته اند مراحل اولیه شکل گیری و دوام یک کسب و کار را پشت سر بگذارند».
قابل ذکر است، این یافته های تحقیقاتی که توجه به آن ها می تواند به پویایی بهتر کسب و کارهای خانگی به ویژه برای زنان منجر شود، در فصلنامه «پژوهشنامه زنان» وابسته به پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی منتشر شده اند.