تهران - ایرنا - ازدواج و تشکیل خانواده همچون همه قراردادهای اجتماعی، با تغییر شرایط فرهنگی و اجتماعی دستخوش تحولات پایه‌ای شده و دیگر هلهله میهمانان و شنیدن کلمه «بله» کمتر دیده و شنیده می شود؛ موضوعی که به باور کارشناسان اجتماعی شواهدی همچون تقلید از زندگی الگوهای اجتماعی در کمرنگ شدن آن نقش دارد.
دیرزمانی نه چندان دور، با رسیدن دختر و پسر به سن ازدواج، شور و هیجانی در خانواده ها به راه می افتاد و در هر میهمانی و رفت و آمدی، سخن از ازدواج و انتخاب مورد مناسب برای تشکیل زندگی مشترک بود. پدربزرگ ها و مادربزرگ ها بر اساس سلیقه خود به نوه ها پیشنهاداتی می دادند و به اصطلاح او را از وقت ازدواجش آگاه می کردند.
اما با تغییر همه شرایط فرهنگی و اجتماعی، به مرور تقلید از الگوهای اجتماعی، گسترش تصور نادرست از دست دادن آزادی های فردی و غلبه مشکلات اقتصادی، ازدواج را به خرده فرهنگی برای جوانان بدل کرده تا آنجا که به هزاران بهانه واهی و غیر واهی ازدواج را در اولویت چندم زندگی خود قرار داده اند.
خرده فرهنگ و اولویت چندم شدن ازدواج با گسترش فضای مجازی و برجسته شدن زندگی هنرمندان، ورزشکاران و به طور کلی چهره های فالووردار که از سن ازدواج پا را فراتر نهاده اما همچنان بر طبل مجردی می کوبند دوچندان شده است. در این جا این پرسش مطرح است که چه دلیل و عاملی جوانان را به سمت و سویی کشانده که پس از تحصیل، اشتغال، کسب موقعیت های اجتماعی و شغلی مناسب و غیره باز هم به مقوله تشکیل خانواده و ازدواج فکر نمی‌کنند؟
موضوعی که ژیلا آهنگرزاده روانشناس بالینی در گفت وگو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده به آن اشاره و تاکید کرد: متاسفانه زیرساخت ها و چرایی ازدواج به درستی تعریف نشده و همچنان این باور که با ازدواج فقط باید به شادی و رفاه رسید پابرجا است که با مشاهده مغایرت زندگی سایر افراد با این باور، تمایل به ازدواج را در جوانان از بین برده است.
ازدواج بر اساس سه نگرش شناختی، هیجانی و رفتاری شکل می گیرد
این روانشناس با یادآوری اینکه نگرش به مساله ازدواج دارای سه جز شناختی، هیجانی و رفتاری است، ادامه داد: نگرش شناختی مربوط به اطلاعاتی است که ما درباره افراد و موضوعات به دست می‌آوریم و نسبت به آن‌ها نگرش هیجانی در ما شکل می گیرد که این هیجان می تواند مثبت یا منفی باشد. نگرش رفتاری هم یعنی به تبع آن دو جز یعنی شناخت و هیجان، تصمیم می گیریم کاری را انجام دهیم.
آهنگرزاده افزود: ضمن اینکه ازدواج کردن مانند همه مسایل اجتماعی، به چند عامل جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی که سازمان جهانی بهداشت آن ها را ابعاد سلامت تعریف کرده است، بستگی دارد؛ جسمانی یعنی رشد کامل، روانی یعنی آمادگی پذیرش تعهد و وفاداری، اجتماعی یعنی مسئولیت پذیری و معنوی یعنی باور افراد برای رسیدن به تکامل و تمایل به اینکه این تکامل را در کنار فردی دیگر تجربه کنند.
چرا افراد تن به ازدواج نمی دهند؟
این روانشناس بالینی در پاسخ به اینکه چرا افراد در دهه های اخیر تن به ازدواج نمی دهند، توضیح داد: باور عمومی جامعه دلیل بالا رفتن سن ازدواج را مسایل معیشتی عنوان می کند در حالیکه دلیل اصلی و باطنی فرهنگی است و فرهنگ حاکم بر همه ابعاد و عوامل دیگر است.
وی با بیان اینکه شاهد مدعا هنرمندان و سلبریتی هایی که با وجود تامین معیشت کامل به ازدواج تمایلی نشان نمی دهند، تصریح کرد: برخی هنرمندان علاوه بر دلایل عامه مردم برای ازدواج نکردن، معتقد هستند زندگی مجردی، آزادی عمل و اختیار بیشتری به آن‌ها می دهد و در این دوران لذت بیشتری به صورت فردی تجربه می کنند. همین نگرشِ محدودیت باعث می شود تن به ازدواج ندهند.
آهنگرزاده یادآور شد: شکست های زندگی مشترک همراه با طلاق های عاطفی و حقوقی گرچه در مورد افراد مختلف جامعه وجود دارد اما در هنرمندان به دلیل سلبریتی و الگو بودن به ویژه برای نوجوانان و جوانان بیشتر نمایان و حساس تر است. همین موضوع از دلایل دیگر این قشر هنرمند برای پس زدن ازدواج است.
نبود نگاه انسانی و اخلاق مدارانه در امر ازدواج
این روانشناس بالینی یکی دیگر از دلایل افزایش سن ازدواج را درست تعریف نشدن هدف و ساختار ازدواج در باور عمومی دانست و خاطرنشان کرد: هدف از ازدواج تکامل یافتن و رسیدن به خوشبختی در کنار دیگری است نه تامین نیازها و خواسته های عاطفی و مادی که متاسفانه در باور عمومی اینگونه جا افتاده که شخص مور نظر برای ازدواج باید مسایل عاطفی و مادی ما را تامین کند.
آهنگرزاده با تاکید بر اینکه داشتن نگاه انسانی و اخلاق مدارانه مهمترین محور در رسیدن به تکامل با ازدواج است، ادامه داد: با ازدواج در غم و شادی هم شریک می شویم و فقط قرار نیست در آن شادی باشد. پس باید کسی که با او پیوند بسته ایم را دوست بداریم، احترام بگذاریم و شادی و نشاط و خوشحالی و رنج و اندوه را در کنار هم تجربه کنیم و پشت سر بگذاریم.
نفوذ عوامل سخت افزاری و نرم افزاری در مقوله کمرنگ شدن ازدواج
طهورا نوروزی، پژوهشگر و مشاور خانواده هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا،در پاسخ به چرایی کاهش ازدواج با یادآوری اینکه به طور کلی دو نگاه سخت افزاری و نرم افزاری به مقوله ازدواج وجود دارد، افزود: از اقتصاد و تامین معیشت به عنوان عامل سخت افزاری ازدواج و از تغییر معیارهای ازدواج و مباحث فرهنگی، خوی فردگرایی و تجردمحوری به عنوان عامل نرم افزاری می توان نام برد. گروهی بر این باورند که گذران زندگی دشوار شده و فشار اقتصادی عامل اصلی ازدواج نکردن جوانان است اما با نگاهی به خرده فرهنگ های شکل گرفته در خانواده ها درمی یابیم که غلبه انتظارهای نابجا، چشم و هم چشمی ها و نگاه های ظاهرگرایانه بر سختی های معیشتی ازدواج افزوده است.
وی ادامه داد: زمانی که در خانواده های ایرانی، زن و مرد حوزه های فردگرای پررنگی برای خود تعیین کنند و عبارت هایی مانند «حساب بانکی خودم» یا «ملک خودم» در اولویت قرار گیرد، موضوع شراکت، همراهی و تعامل به مرور کمرنگ تر و فردگرایی برجسته تر خواهد شد بنابراین هدف از ازدواج که درکنار هم بودن و از بین بردن فردگرایی است به قهقرا می رود.
نوروزی در بیان راهکار پیشگیری از تجرد قطعی جوانان اظهار داشت: کانون خانواده و به خصوص پدر ومادر به عنوان نخستین افرادی که فرزند با آنان سروکار دارد و نخستین بارقه های تربیتی را از آنان می آموزد، در تشدید کمال گرایی مطلق نسل جوان نقش بسزایی ایفا می کنند. والدین بر اساس عواطف خود، همواره فرزند خود را برتر از سایرین می بینند به همین دلیل در انتخاب ملاک های ازدواج نیز سعی در برگزیدن بهترین دارند. همین امر باعث شکل گیری کمال طلبی در فرزندان می شود. ما نمی گوییم که تحقیق نشود و شاخص ها ارزیابی نشود اما دیگر آن درجه از کمال طلبی که منجر به فردگرایی و مانع ازدواج شود اشتباه است.
از: فاطمه دهقان نیری