بگذارید نخستین تجربه دونفره نوجوانتان با شما باشد پیش از اینکه با غریبه‌ای قرار بگذارد؛ نوجوان‌ها را با همه احساس دوست داشته باشید؛ آنها سرمایه‌های مهم زندگی شما و سرزمین ما هستند.
دخترم وقتی به بلوغ رسید، طبق قرار قبلی با هم به بیرون رفتیم و جای دنجی را در یک کافی‌شاپ خلوت پیدا کردیم که شیوه‌نامه های بهداشتی را رعایت کرده بود. روی میز دو نفره شمع روشن کردیم و با هم گفتیم و خندیدیم و به عنوان یک دوست (نه پدر) باز هم ورودش را به دنیای بزرگترها تبریک گفتم.
چند پیشنهاد به او دادم و خواستم من یا مادرش را محرم‌ترین افراد برای رازهایش بداند؛ هر مشکلی داشت پیش از غریبه‌ها با ما در میان بگذارد؛ مواظب حریم شخصی خود باشد، خدا را با انجام همه «تکالیف» بیشتر وارد زندگی کند و ...؛ در پایان هدیه‌ای که برایش خریده بودم را به او دادم و برایش از نخستین قرار دو نفره خاطره ساختم ... .
اگر نوجوان دارید به عنوان پدر یا مادر وظیفه دارید مراقب دوران حساس و سرنوشت ساز بلوغ او باشید؛ بویژه دخترها که در این سن دچار اضطراب و تنش‌های خاصی می‌شوند؛ تجربه شخصی‌ام را که متکی بر مطالعات روانشناختی است با شما در میان می گذارم، لطفا در این شرایط حساس جامعه، با دقت خوانده و اگر مناسب دیدید، عمل کنید:
۱ - بلوغ مهمترین و حساس‌ترین دوره سنی در زندگی هر فردی است؛ با اندکی جست‌وجو در منابع معتبر و مطالعه، آگاهی خود را در این باره افزایش دهید تا در دوران پرتلاطم بلوغ، تکیه گاهی امن و آگاه برای نوجوان خود باشید.
۲ - نوجوانان دختر در این دوره، دچار برخی عوارض جسمانی و روانی می‌شوند که نیاز به برخورد علمی و مهربانانه بزرگترها دارند؛ برخی دختران دچار سندروم پیش‌قاعدگی یا تنش پیش‌قاعدگی (PMS یا PMT) می‌شوند و نیاز به توجه و مراقبت و ییشتری دارند. اگر لازم بود از پزشک یا روانشناس کمک بگیرید تا تجربه بلوغ و «رسش» فرزندتان با استرس و نگرانی کمتری همراه باشد و حداکثر «توجه، مهربانی و صبوری» را در این ایام برای نوجوانتان کنار بگذارید.
۳ - برخلاف بعضی تصورها، پسرها نیز در ایام بلوغ، دچار نوسان‌های روانی خاصی می‌شوند که کمک و همراهی والدین را می‌طلبد؛ از پسر نوجوان خود بخواهید هر سوالی داشت، پیش از مراجعه به منابع نامعتبر و افراد نامطمئن، با شما یا یکی از افراد دانای خانواده یا مشاور در میان بگذارد. بسیاری از پسرها در این دوران دچار احساسات متناقضی شامل حس گناه، تجربه احساسات غریزی و تا حدی استقلال و کفایت می‌شوند؛ از او بخواهید با شما حرف بزند و اگر پدر هستید برایش از تجربه‌های خود بگویید که چگونه این دوران را سپری کردید.
۴ - نوجوانان در این سن، تلاطم و بی‌ثباتی روانی و ذهنی را تجربه می‌کنند؛ اگر قبلا قواعد و نظم خاصی برایشان در نظر گرفته بودید، لازم است قدری انعطاف و نرمش به خرج دهید تا نوجوان با اضطراب کمتری این دوران را سپری کند.
۵ - تلاش کنید نخستین کسی باشید که متوجه تغییرات نوجوان خود می‌شود و خود را برای برپایی قرارهای دو نفره خودمانی با او آماده کنید؛ ورود او را به دنیای بزرگترها تبریک بگویید و در قالب پیشنهادهای دوستانه، آنچه در دل دارید به او بگویید و از او بشنوید. تجربه همدلی و درددل را شما به نوجوان خود بدهید پیش از آنکه از افراد دیگر بخواهد.
۶ - برای نوجوان خود مقداری پول توجیبی ماهیانه (غیر از آنچه تاکنون می‌دادید) در نظر بگیرید تا بتواند لوازم بهداشتی مورد نیازش را تهیه کند.
۷ - در صمیمیت افراط نکنید؛ نوجوان نیاز دارد برخی حرف‌ها و احساس‌ها را برای خود نگاه دارد؛ او را مجبور به بیان همه چیز نکنید و بگذارید پرده‌ای از احترام بین شما و فرزندتان باقی بماند؛ در موارد خاص می‌توانید از مشاور یا روانشناس همجنس او کمک بگیرید.
۸ - دختر یا پسر نوجوان شما حالا دیگر وارد دنیای بزرگترها شده و نیاز دارد برخی مسئولیت‌ها را تمرین کند؛ نگرانی بیش از حد و افراطی نداشته باشید و از دور مراقبش باشید اما مدام به پرو پای او نپیچید.
۹ - یک توافق مخصوص با او داشته باشید؛ من نامش را «وضعیت اورژانسی» می‌گذارم؛ با او توافق کنید که در «هر شرایطی» با «هر موضوعی» که نیاز بود، اگر نتوانست یا نخواست دغدغه خود را با شما در میان بگذارد، به یک فرد خاص و مطمئن مراجعه کند؛ این فرد می‌تواند برادر یا خواهر بزرگتر، فامیل دانا، مشاور مدرسه یا روانشناس باشد.
۱۰ - بسیار مهم است که درباره خدا و معنویت با او صادقانه صحبت کنید؛ از حکمت و فواید دستورات دینی (مثلا درباره حجاب و حفظ حرمت‌های شرعی) با زبانی دوستانه و پرمهر برای نوجوان خود بگویید و نیز از فلسفه دعا یا نیایش؛ در دنیای بی در و پیکر مجازی که در دسترس نوجوان شماست، تکیه بر حفاظ‌های معنوی متناسب با فرهنگ ما، کمک موثری به او خواهد کرد. در مورد خودتان هم یادتان باشد، خدایی که نوجوانتان را آفریده، بیشتر از شما او را دوست دارد؛ توکل کنید و در مواقع خاص بیش از حد نگران نباشید.
۱۱ - در پایان بار دیگر یادآور می‌شوم قرار دو نفره با نوجوان خود را فراموش نکنید؛ حتی اگر دو سه سالی از نوجوانی او گذشته باشد و فراموش کرده بودید، اکنون برایش سالگرد «نوجوانی» بگیرید؛ نیازی به بیرون رفتن نیست، در همان محیط خانه نیز می‌توان به شیوه‌ای جذاب، با نوجوان خود یک جشن دو نفره بگیرید؛ شمع روشن کنید و با تهیه یک پذیرای ساده، فضای صمیمی فراهم کنید و البته هدیه را (هرچند کوچک) فراموش نکنید.
** دکتر محمدرضا رئیسی روانشناس