کاهش نسبتا زیاد آمار کودک آزاری در مازندران طی سال جاری که مهم‌ترین تفاوت آن با سال‌های گذشته تنها در شیوع کرونا دیده می‌شود ، با تحلیل دوگانه و متضاد از نقش این ویروس در نرم شدن رفتار جامعه با کودکان همراه شده است.

کودک آزاری به عنوان یک پدیده ناهنجار اجتماعی طی یک دهه گذشته در مازندران نیز همانند سایر نقاط کشور رو به فزونی بود با این تفاوت که عمدتا در شکل و شمایل جدید بروز می یافت که برای جامعه کمتر شناخته بود و مهم تر از آن این که گستره و پایگاه اجتماعی آزار دهنده و آزار بیننده هم از طبقه فرودستان به فرادستان تغییر یافت تا با حسیاست بیشتر دیده شود.

آنچه که بیش از همه پدیده کودک آزاری در استانی برخوردار همچون مازندران را پررنگ تر کرده و آن را به یک دغدغه اجتماعی جدی تبدیل می کند این است که تا پیش از این تصور می شد که توسعه اقتصادی همراه با افزایش رفاه یکی از بزرگ ترین موانع وقوع کودک آزاری است که دارای فرمولی پیچیده می باشد ، اما در سال های اخیر بروز انواع جدید از کودک آزاری ها از جمله " غفلت " که به اعتقادات کارشناسان ریشه در برخورداری اقتصادی و رفاه دارد ، این پدیده را حداقل در استان مازندران وارد مرحله ای جدید و حاد کرد به گونه ای که در نیمه نخست سال گذشته نیمی از وقایع کودک آزاری ثبت شده در بهزیستی با کد کودک آزاری غفلت دسته بندی شده بود.

توجه نکردن به نیازهای اولیه و حقـوق اساسـی کـودک ماننـد تغذیـه ، بهداشـت ، داشـتن سرپناه ، پوشش کافی ، امنیت ، محبت و آموزش از نمونه های بارز کودک آزاری غفلت است. علاوه بر این بی توجهی به نیازهای عاطفی کودک، طردکردن کودک، اعمال خشونت خانوادگی در حضور کودک، تشویق نکردن کودک، خوردن الکل و استفاده از مواد مخدر توسط والدین در حضور کودک از دیگر انواع کودک آزاری غفلت است که کودک را از نظر عاطفی مورد آسیب قرار می دهد.

با این که چنین نمونه هایی از کودک آزادی به مدت چند سال پیاپی در مازندران روند افزایشی داشت ، اما آمار ۶ ماهه نخست امسال حاکی از کاهش ۱۲ درصدی وقوع این آسیب اجتماعی است . طبق گزارش بهزیستی مازندران در ۶ ماهه نخست امسال ۴۶۸ مورد کودک آزاری در چهار طرح اورژانس اجتماعی استان گزارش و شناسایی شد در حالی که این عدد در ۶ ماهه نخست سال گذشته ۵۳۳ مورد بود.

البته این کاهش موارد شناسایی کودک آزاری توسط اورژانس اجتماعی مازندران ریشه در کاهش آمار گزارش کودک آزاری ندارد ، زیرا ۶ ماهه نخست امسال ۴۴ هزار و ۴۵۹ مورد تماس با مراکز اورزانس اجتماعی استان برقرار شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش ۶۷ درصدی داشت. یعنی حتی با وجود اینکه تعداد گزارش آسیب های اجتماعی به این میزان افزایش یافته است ، اما گزارشات کودک آزاری روند کاهشی داشت.

آمارهای کاهشی شناسایی موارد کودک آزاری استان در حالی است که مازندران سال 99 را با ویروس کرونا آغاز کرد ، ویروسی که تمامی ابعاد اقتصادی ، اجتماعی ، آموزشی و فرهنگی استان را تحت تاثیر قرار داد و گویا حتی به حوزه آسیب های اجتماعی نیز وارد شد و اکنون نیز بر تمامی زندگی مردم این استان سایه افکنده است. 

اما سئوال اینجاست که آیا همزمانی آمار کاهشی کودک آزاری در استان با ویروس کرونا اتفاقی است یا اینکه ویروس کرونا با تمام ابعاد منفی خود توانسته اثر مثبت در کنترل کودک آزاری داشته باشد؟

کرونا و انواع کودک آزاری

بر اساس الگوهای اجتماعی و علمی، کودک آزاری به پنج نوع کودک آزاری جسمی ، جنسی ، روانی ، غفلت و ترکیبی تقسیم می شود. البته در نگاه عامه مردم وقتی صحبت از کودک آزاری به میان می آید به سرعت ذهن ها به سمت کودک آزاری جنسی سوق می یابد در حالی که کودک آزاری جسمی و غفلت در سال های اخیر چه در مازندران و چه در کل کشور رتبه اول را داشته است. البته به اعتقاد کارشناسان و روانشناسان ریشه بسیاری از کودک آزاری های جنسی نیز در کودک آزاری جسمی و غفلت نهفته است که متاسفانه خود این مساله مورد غفلت قرار می گیرد.

برای مثال سال گذشته در استان مازندران تنها حدود هشت درصد کل موارد کودک آزاری شناسایی شده مربوط به آسیب های جنسی و حدود ۸۰ درصد مربوط به کودک آزاری غفلت و جسمی بود. علاوه بر این مازندران در ۶ ماهه نخست سال گذشته رشد ۳۰ درصدی کودک آزاری غفلت را تجربه کرده بود.

بررسی ایرنا نشان می دهد که با وجود افزایش ۳۰ درصدی کودک آزاری غفلت در سال گذشته ، آمارهای جدید حکایت از کاهش ۶۳ درصدی این نوع کودک آزاری در نیمه نخست سال جاری دارد. طبق آمار بهزیستی در ۶ ماهه نخست سال گذشته ۲۰۳ مورد کودک آزاری غفلت به مراکز اورژانس گزارش شد که این آمار امسال به ۷۴ مورد رسیده است.

این در حالی است  مازندران در باقی زمینه های کودک آزاری با تغییر نامحسوس تفاوتی با سال های قبل ندارد. پس آنچه مشخص شده نوع غفلت کودک آزاری در مازندران در سال جاری با تحولات قابل لمسی مواجه شد. 

مدیرکل بهزیستی مازندران همزمانی کاهش کودک آزای غفلت با شیوع ویروس کرونا را مرتبط دانست و به خبرنگار ایرنا گفت : به اعتقاد کارشناسان بهزیستی،شیوع ویروس کرونا بر کاهش غفلت والدین از فرزندانشان تاثیر مستقیم و فراوانی داشت. 

فرزادگوهردهی افزود : شایع ترین نوع کودک آزاری در مازندران غفلت است که با توجه به توسعه سطح اجتماعی و برخورداری اقتصادی در سال های اخیر عمیق تر نیز شده است. ورود تجهیزات ، امکانات و سرگرمی برای کودکان در کنار گسترده شدن نیازهای خانوارها سبب شد تا اعضای بزرگ خانواده مازندرانی فرزندان را از کانون توجه دور کرده و باعث آسیب جدی به نوجوانان و کودکان شوند.

وی شیوع ویروس کرونا را فصل جدیدی برای بازگشت خانواده در کنار یکدیگر توصیف کرد و ادامه داد : شیوع کرونا که تا حد زیادی خانه نشینی ، قرنطینه خانگی و همچنین صرف زمان بیشتر والدین و فرزندان در محیط خانه را اجباری کرد باعث شد تا نه تنها توجه پدران و مادران به فرزندانشان بیشتر جلب شود، بلکه فرزندان نیز به آغوش گرم والدین بازگردند. 

مدیرکل بهزیستی مازندران گفت: پیوند خانواده مازندرانی به دلایل مختلف از جمله سرگرمی های جذاب مدرن، فرهنگ وارداتی ناشی از ورود مسافر و گردشگر و همچنین دستیابی به منابع مالی در یک دهه اخیر دستخوش آسیب های بسیاری شد که یکی از پیامدهای آن غفلت از فرزندان بوده است.

گوهردهی کرونا را با تمام خطرات و آسیب های جسمی و پزشکی یک فرصت برای بازگشت خانواده مازندران در جهت ترمیم خود دانست و افزود : گزارشات مردمی ما از شبکه های ارتباط عمومی نشان می دهد در سال جاری با کاهش چشم گیر کودک آزاری غفلت در استان مواجه هستیم. 

وی با بیان اینکه شاید کودک آزاری در بخش های دیگر خشن تر باشد ، گفت : کودک آزاری غفلت نه به عنوان یک آسیب خطرناک بلکه بیشتر به عنوان عامل ریشه‌ای برای شکل‌گیری دیگر انواع کودک آزاری از اهمیت زیادی برخوردار است که خوشبختانه شیوع ویروس کرونا در مازندران این مشکل  را کم رنگ تر کرد. 

ماسک کرونا بر کودک آزاری

با وجود اینکه مدیرکل بهزیستی با اعداد و ارقام از کاهش کودک آزاری تاکید دارد و ویروس کرونا را عامل دستیابی به چنین موفقیتی می داند ، برخی کارشناسان نظری دیگر دارند. روانشناس و مسئول برنامه‌های سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی مازندران به خبرنگار ایرنا گفت: به اعتقاد من شیوع ویروس کرونا خود مانع جدی برای شناسایی کودک آزاری شده است. 

دکتر محمدرضا هاشم ورزی با اشاره به اینکه اغلب کودک آزاری از سوی والدین صورت می گیرد ، توضیح داد: همین که والدین به خصوص پدران زمان بیشتری را در خانه سپری می کنند عملا فضا را برای ابراز کودک آزاری و ارتباط فرزندان با مشاوران تنگ کرده و به همین دلیل نمی توان به آمار درستی در این زمینه دست یافت. 

وی ادامه داد : این روزها فضای خانواده شاید از نظر تعداد جمعی را تشکیل دهد و یا تصویر گرمی را از خود نمایش دهد، اما از نظر آزادی عمل فرزندان وحتی خود والدین برای گزارش کودک آزاری در شرایط سخت تری قرار داده است. پس صرفا نباید به کاهش یک آمار که در فراوانی آن نیز شک و تریدید هایی وجود دارد ویروس کرونا را به عنوان یک عامل موثر و مثبت تلقی کرد. 

این روانشناس همچنین به اعداد و ارقام گزارش شده اشاره کرد و گفت: کودک آزاری همانند دیگر آسیب های اجتماعی به دلیل پیچیدگی و همچنین لایه لایه بودن قابلیت بررسی بر اساس اعداد و ارقام را ندارد. دست یابی به آمار در هر بازه زمانی به متغیرهای متعددی ، متنوع و پیچیده ای بستگی دارد. 

هاشم ورزی افزود : روش های کمی و آماری هیچگاه نتوانسته به طور دقیق آسیب های اجتماعی را شناسایی و همچنین تصویری جامع به دست دهد ، زیرا به دست آوردن آمار تمامی افرادی که در معرض آسیب اجتماعی قرار دارند مقدور نیست. 

وی کودک آزاری را نیز پیرو همین قاعده دانست و ادامه داد : آمار موجود از اورژانس اجتماعی به دست آمده که خود متکی به متغیر گزارش مردمی و شخصی است. پس باید در نظر داشت که در این میان ممکن است بسیاری از موارد کودک آزاری گزارش نشود و یا امکان گزارش دهی وجود نداشته باشد. 

این روانشناس اظهار داشت: معمولا روانشناسان آمارهای رسمی را برای تحلیل و بررسی خود سه تا چهار برابر افزایش می دهند ولی شاید این میزان نباشد. 

هاشم ورزی به تاثیر کرونا نیز اشاره کرد و گفت : افزایش مدت حضور پدران و مادران در خانه باعث شده تا حلقه برای فرزندان و همسران که به راحتی می توانستند با مشاور و اورژانس تماس بگیرند تنگ شود. 

این روانشناس با انتقاد از روش های کمی برای تصویرسازی کودک آزاری ، گفت : اما می توان از چندین روش برای دستیابی به آماری دقیق تر استفاده کرد. برای مثال روش های تور اندازی که یکی از روش های آمار گیری در روانشناسی است و یا استفاده از جامعه آماری متنوع که می تواند مارا به واقعیت نزدیک کند یکی از روش های دستیابی به آمار واقعی است.

هاشم ورزی ادامه داد : برای برنامه ریزی در مورد آسیب های اجتماعی باید تمامی فاکتور ها و عوامل را در نظر گرفت. کودک آزاری در جامعه ما از نگاه روان شناسانه در حال افزایش ، گسترش و متنوع شدن است که آرام آرام اثرات منفی خود را بر نسل جدید نشان می دهد.

کوچ کودک آزاری به نقطه‌ای دیگر

با این که بر اساس آمارهای بهزیستی در نگاه نخست تصور می شود شاهد روند کاهش کودک آزاری در استان مازندران هستیم ، هاشم ورزی تغییرات ایجاد شده در آمارهای کودک آزاری را پیچیده توصیف کرد و گفت: در نگاه نخست این طور به نظر می رسد که میزان کودک آزاری در استان کم شده است در حالی که واقعیت متفاوت است. 

وی آمار گیری کودک آزاری را بر اساس گزارش مردمی ، تقریبی توصیف کرد و افزود : صرفا نمی توان با اتکا به تماس های مردمی که می تواند در زمان و مکان مختلف تغییر کند، به عنوان یک مرجع درست برای تحلیل کودک آزاری اتکا کرد.

این روان شناس همچنین به مساله دیگر اشاره کرد و ادامه داد: شاید به نظر برسد کودک آزاری از نظر آماری در استان کاهش یافته است ، اما در واقعیت جنس کودک آزاری در حال تغییر است. ما شاهد افزایش تعداد کودکان کار، کودکان معتاد، کودک همسری و بسیاری از پدیده های دیگر هستیم که در آمار کودک آزاری ما هنوز گنجانده نشده است. 

هاشم ورزی گفت : آنچه از مراکز نگهداری و همچنین بررسی کارشناسان و مشاورران به دست آمده است نشان می دهد که کودک آزاری در مازندران همچنان روند افزایشی را دنبال می کند و نه تنها به دلیل شیوع ویروس کرونا کاهش نیافته است ، بلکه شاهد انواع جدید کودک آزاری هستیم که هنوز به عنوان شاخص شناسایی نشدند. 

منبع: ایرنا