سواد زندگی؛ تربیت فرزندان- شاید برای شما هم پیش آمده باشد که از شدت عصبانیت و ناراحتی از رفتار یا صحبت ناخوشایند کودکتان، او را تنبیه بدنی کرده باشید. هرچند والدین معمولاً پس از چنین اتفاقات ناخوشایندی به‌سرعت پشیمان می‌شوند اما بر اساس مطالعه‌ای از آکادمی پزشکی اطفال آمریکا برخورد فیزیکی والدین با فرزندان تحت هیچ شرایطی و به هیچ بهانه‌ای موردقبول نیست.
Tracie Afifi نویسنده و محقق دانشگاه منیتوبا کانادا سابقه‌ای طولانی در بررسی ارتباط میان تنبیه بدنی کودکان و مشکلات روان‌شناختی آن‌ها در زندگی آینده دارد. با توجه به یافته‌های وی، بچه‌هایی که در دوران خردسالی تجربه برخورد فیزیکی از سوی والدین را وارد حافظه بلندمدت خود می‌کنند، بدون شک تبدیل به نوجوانان و جوانانی عصبی با چالش‌های روانی مختلف خواهند شد. تنبیه بدنی شدید و مکرر نیز منجر به افسردگی، بیماری‌های روانی- اضطرابی، سوءمصرف مواد و همچنین اختلالات شخصیتی می‌شود؛ اختلال‌هایی که گاه هیچ برگشتی از آن در کار نخواهد بود.
کودکان دارایی ما نیستند
با استناد به گزارشی از انجمن روانشناسی آمریکا، وضع قوانین جدی برای ممنوعیت تنبیه بدنی کودکان همواره با استدلال‌هایی مبنی بر اینکه والدین باید حق انضباط و تربیت فرزندان خود را در اختیار داشته باشند روبه‌رو شده است. چنین ادعاهایی فقط و فقط از این دیدگاه مسموم سرچشمه می‌گیرد که: "کودکان بخشی از دارایی والدین خود هستند"؛ درست مانند خانه یا ماشینی که خریده‌ایم و مختاریم که هر رفتاری با آن داشته باشیم.
البته چنین ایده‌ای امروز کمتر به‌صراحت بیان می‌شود اما درگذشته‌ای نه‌چندان دور با تکیه‌بر چنین استدلال‌هایی، اعمال انواع خشونت نسبت به کودکان امری عادی بود و به‌جز والدین، معلمان نیز تصور می‌کردند که بهترین روش آموزشِ نظم و انضباط به دانش آموزان، استفاده از خط کش و یا قرار دادن مداد بین انگشتان دانش‌آموز است.
خوشبختانه امروز چنین برخوردها و تنبیهی در مدارس از سوی والدین پذیرفته نیست و نهادهای قضایی نیز با آن برخورد می‌کنند. اما همچنان شاهد تنبیه بدنی کودکان توسط پدر و مادرها هستیم امری که بیش از هرچه از فقر فرهنگی نشئت می‌گیرد.
تأثیر تنبیه بدنی بر کودکان و نوجوانان
مطالعالت علمی بسیاری در مورد تأثیرات تنبیه بدنی کودکان انجام‌شده و تقریباً همه متفق‌القول‌اند که تنبیه بدنی ضمن اینکه نتیجه‌ای ندارد، عواقب جسمی و روحی طولانی‌مدتی بر کودکان به‌جا می‌گذارد.
برخی از مهم‌ترین تأثیرات تنبیه بدنی کودکان به این شرح است:
- تنبیه بدنی استقلال و ابتکار عمل کودک را مختل کرده، حل مشکلات و دوست داشتن خودش را برای او دشوارتر می‌کند و منجر به تضعیف عزت‌نفس می‌شود.
- تنبیه بدنی رشد هوشی کودک را محدود کرده و در فرآیندهای یادگیری او به طرز چشمگیری تأثیر منفی می‌گذارد.
- تنبیه بدنی کودک را ازنظر اجتماعی و عاطفی تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث ایجاد مشکلاتی در روابط خانوادگی می‌شود.
- تنبیه بدنی باعث می‌شود کودک احساس انزوا، غمگینی و تنهایی کند. او احساس بی‌فایده و غیرضروری بودن خواهد کرد. جهان‌بینی کودک به‌تدریج تاریک، منفی و تهدیدآمیز خواهد شد و او احساس می‌کند جایی در جهان ندارد.
- تنبیه بدنی ممکن است کودک را از کنترل خارج کرده و فکر فرار از منزل را در او تقویت کند.
بهترین گزینه‌های تنبیه چیست؟ (5 روش جایگزین)
گفتگو یکی از بهترین گزینه‌های تنبیه برای اصلاح رفتار نامناسب در کودکان است. بااین‌حال، گاهی اوقات کافی نیست. شما همچنین باید گزینه‌های آموزشی را در کنار تقویت مثبت در نظر بگیرید تا کودک بتواند بفهمد که چرا رفتارش اشتباه است.
برخی افراد انواع دیگری از تنبیه، مانند گرفتن امتیازات کودک را پیشنهاد می‌دهند. بااین‌حال، این تنبیه‌ها نیز همان نتایج تنبیه بدنی را به همراه دارند.
گزینه‌های مؤثر برای تنبیه، روش‌هایی هستند که کمک کنند تا کودکان از اشتباهات خود درس بگیرند و به شکلی سالم رشد کنند.
1- با فرزند خود صحبت کرده و مشکل را برطرف کنید
یکی از روش‌های جایگزین برای تنبیه بدنی، گوش دادن به فرزندتان است که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا ابراز نظر کنند. مراقب باشید با گفتن اینکه می‌دانید او چه احساسی دارند، کار را خراب نکنید. بسیاری از گفتگوها به این دلیل به پایان می‌رسند، زیرا والدین قبل از آنکه کودک حرفش را بزند، به نتیجه می‌رسند؛ بنابراین کودک احساس می‌کند که نظر خود را بیان نکرده است.
حتی اگر می‌دانید چه چیزی ممکن است در ذهن فرزندتان باشد، درباره آنچه می‌خواهد به شما بگوید کنجکاوی کنید. به‌این‌ترتیب، در آن‌ها احساس اطمینان و آمادگی را برای گفتگو با خود ایجاد می‌کنید. هنگامی‌که گفتگو شکل گرفت، هر دو باهم قادر خواهید بود راه‌حلی برای مشکل پیدا کنید.
2-عواقب اقدامات فرزندتان را توضیح دهید
گفتن چیزهایی مانند اینکه "اگر این کار را انجام بدهی، دیگر دوستت ندارم" فقط باعث می‌شود کودک از شما بترسد و به شما احترام نگذارند. ضمن آنکه این عبارات سلبی به آن‌ها آموزش نمی‌دهد که چگونه باید رفتارشان را تغییر دهند.
پس با فرزندتان راجع به عواقب و نتایج اعمال و اقداماتشان صحبت کنید. بگذارید آن‌ها درک کنند که اعمالشان چه عواقبی دارد. برای آن‌ها توضیح دهید که این عواقب چگونه می‌تواند اطرافیان آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. فراموش نکنید که وقتی فرزندتان به‌درستی رفتار کرد، به او تبریک بگویید. بدین ترتیب آن‌ها یاد می‌گیرند که کار درست چیست.
3- فرزندتان را مجبور کنید برخی کارهای منزل را انجام دهد
یکی دیگر از گزینه‌های تنبیه این است که، وقتی فرزند شما بدرفتاری کرد مجبور شود کارهای دیگری را در خانه انجام دهد. این روشی برای ایجاد انضباط در بچه‌هاست، بدون اینکه به تنبیه بدنی و یا بلند کردن صدای خود متوسل شوید. این کارها می‌تواند جارو کردن، گردگیری، شستشو و مرتب کردن منزل باشد.
4- از کودکتان بخواهید که عذرخواهی کند
شما مطمئناً فرزند خود را مجبور کرده‌اید که وقتی بدرفتاری می‌کند بگوید "متأسفم"، اما آیا به قدرت واقعی این کلمات فکر کرده‌اید؟ عذرخواهی فوری گاهی اوقات بهترین راه عمل نیست.
کودک شما ابتدا باید روی رفتار و مشکل خود تأمل کند. به آن‌ها فرصت دهید تا در مورد اقدامات خود و اینکه چگونه ممکن است دیگران را ناراحت کرده باشند، فکر کنند. هنگامی‌که فرزند شما آرام شد، با آن‌ها در مورد آنچه اتفاق افتاده است صحبت کنید و از آن‌ها بخواهید درباره افراد دیگری که ممکن است به آن‌ها آسیب رسانده باشد، فکر کند.
پس‌ازآن خواهید دید که اقدام به عذرخواهی می‌کند. این عذرخواهی که حاصل فکر کردن است، بسیار صادقانه‌تر و مفیدتر از یک عذرخواهی فوری خواهد بود.
5- از فرزندتان بخواهید خودش گزینه تنبیهش را انتخاب کند
بسته به آنچه فرزندتان انجام داده، گزینه‌های مختلفی برای تنبیهش انتخاب کنید و از او بخواهید که از میان گزینه‌های موجود خود یکی را انتخاب کند. این گزینه‌ها می‌تواند طیفی از محدود کردن دسترسی آن‌ها به وسایل الکترونیکی تا انجام کارهای خانگی بیشتر یا بازی با دوستانشان باشد.