بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، زنان در مقایسه با مردان آسیب‌پـذیری بیشتری در مقابل بیماری‌ها دارند و از نظر دسترسی و استفاده از خدمات بهداشتی درمانی در شرایط نامساعدتری قرار گرفته‌اند.
امروزه اهمیت جایگاه زنان در جامعه و نقش آنها در توسعه همه جانبه کشور بر کسـی پوشــیده نیســت و سلامت و بهداشت زنان یکی از اولویت‌های اساسی سلامت جامعه و اهداف توسعه هزاره سوم اسـت. طی دهه‌های اخیر، سلامت زن به عنوان پیوستاری در نظر گرفته می‌شـود که در طول چرخه زندگی وی گسترده است و ارتباطی بسیار نزدیک و اساسی با شرایط زندگی او دارد که با وجود پیشرفت‌های اخیر در حوزه بهداشت هنوز به سطح مطلوبی نرسیده است. به همین دلیل ایسنا قصد دارد به مناسبت روزجهانی بهداشت به بررسی حوزه بهداشت و سلامت زنان بپردازد.
بهداشت یا سلامت عموم، ناظر بر جنبه‌های اجتماعی سلامت است
سلامت چه به صورت فردی و چه به صورت جمعی بی‌تردید از مهمترین مسائل حیات است. سلامتی شرط اصلی ایفای نقش‌های اجتماعی است و همه انسان‌ها زمانی می‌توانند فعالیت کامل داشته باشند که هم خود را سالم احساس کنند و هم جامعه آنها را سالم بداند. از نگاه سازمان جهانی بهداشت، سلامت حالت رفاه و آسایش کامل روانی، جسمی و اجتماعی است و تنها فقدان بیماری یا نقص عضو محسوب نمی‌شود و بهداشت یا سلامت عموم بیشتر ناظر بر جنبه‌های اجتماعی سلامت است. هدف علوم بهداشتی به طور کامل عبارت است از، تامین شرایط کامل جهت سلامت و رفاه فردی و اجتماعی که تمام فعالیت‌های مرتبط با پیشگیری و درمان را در بر می‌گیرد.
زنان در مقایسه با مردان آسیب‌پـذیری بیشتری در مقابل بیماری‌ها دارند
در زمینه بهداشت با توجه به تحقیقات انجام شده؛ زمانی که بحث جنس زن و مرد بودن به میان می‌آید باید در به کار بردن مفهوم بهداشت دقت کنیم زیرا که معنایی متغیر بین دو جنس دارد. درست است که میزان مرگ و میر زنان در برخـی از گروه‌های سنی کمتر از مردان است اما زنان بر اساس آمارهای بهداشتی در مقایسه با مردان آسیب‌پـذیری بیشتری در مقابل بیماری دارند. شیوع برخی بیماری‌ها در میان آنان بیشتر است و از نظر دسترسی و استفاده از خدمات بهداشتی درمانی شرایط نامساعدتری دارند. سازمان جهانی بهداشت بر این اصل معتقد است که این نوع تفاوت‌ها در رابطه با جنسیت از بدو تولد و در سراسر جهان مطرح است.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت؛ زنان به دلیل ایفای نقش‌های متعدد در خانواده و جامعه، گذراندن دوره‌های فیزیولوژیکی مختلف مانند بلـوغ، قاعدگی، بارداری، زایمان و یائسگی و همچنـین، احتمـال خطـر بیـشتر در ابـتلا بـه فقـر، گرسنگی و سوء تغذیه، بار کاری زیاد و تبعیض جنسیتی، گروه پرخطر محسوب می‌شوند. زنان در دسترسی بـه آمـوزش و مراقبت‌های بهداشتی و اطلاعات و خدمات بهداشتی درمانی مـورد نیـاز، از فرصـت‌هـای عادلانه و مشابه با مردان برخوردار نیستند و هرچقدر تفاوت در دسترسی و بهره‌منـدی از ایـن فرصت‌ها بیشتر باشد، وضعیت آنها و فرزندان و خانواده‌هایشان وخیم‌تر است و از محرومیت بیشتری رنج می‌برند.
در سراسر جهان در بسیاری از خانه‌ها، زنان نخستین کسانی هسـتند که صبح از خواب برمیخیزند و آخرین کسانی هستند که شب به بستر می‌رونـد. چنـین زنـانی کـه خسـته از کارند، در وهله آخر، آن هم با شرایط خاصی، می‌توانند به نیازهای بهداشتی خود بیندیشند. در برخی از جوامع، زنان فقط زمانی می‌توانند به پزشک مراجعه کنند که شوهر یا پـدر همراهشـان باشـد. در نتیجـه، ممکن است معالجه زنان به تأخیر افتد یا اصلاً برای معالجه اقدامی نشود.
بسیاری از مشکلات زنان ناشی از عوامل اجتمـاعی- اقتصادی است
در بیانیه سازمان جهانی بهداشت آمده است: «بهره‌مندی از بالاترین سطح استاندارد قابل دستیابی سلامت، از حقوق اساسی هر فردی است و زنان بسیاری در سراسر دنیا از این حق اساسی بشری محروم هستند. این بیانیه در ادامه مـی‌افزایـد کـه برخـی مشـکلات سلامت زنان توسط بیولوژی فردی تعیین می‌شود، ولی بسیاری از مشکلات آنان ناشی از عوامل اجتمـاعی- اقتصادی است یا به واسطه این عوامل تشدید می‌شود».
پژوهشگران بر این باورند که سلامت زنان در اکثر کشورها بسیار آسیب‌پذیر است. لذا این امر، به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی کشورها محسوب می‌شود که تأکید عمده آن بر ارتقا و تقویت نقش زنان در دستیابی به سلامت مطلوب و ارتقاء جایگاه آنان در سیستم مراقبت‌های بهداشتی کشورهاست.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند؛ از آنجا که آگاهی ناکافی و رعایت نکردن رفتارهای صحیح بهداشتی در هر جامعه‌ای اجتناب ناپذیر است، افراد و جوامع برای شناخت و عمل به شیوه‌های درست زندگی، حفظ سلامت و پرهیز از بیماری‌ها به آموزش رفتارهای صحیح بهداشتی نیاز دارند. در واقع آموزش موارد بهداشتی عامل مهمی برای ارتقاء تندرستی، بالا بردن کیفیت و استاندارهای زندگی سالم و افزایش مشارکت جامعه در فعالیت‌های رفاهی، جسمی، روانی و اجتماعی است.
بایستی توجه داشت که آموزش یکی ازمعیارهای کلیدی پیشرفت است.آموزش درباره زنان دری است که به آنان کمک می‌کند تا به حیطه توانمندی وارد شوند. بنابراین بایستی بر مطالعات و تحقیقات مربوط به زنان تاکید داشت. آموزش زنان و دختران بر رفاه اقتصادی یک کشور، مشارکت نیروی کار، اشتغال آزاد و... تاثیر می‌گذارد. همچنین آموزش زنان و دختران تأثیر مستقیم در کاهش مرگ و میر کودکان و اطفال، افزایش امید به زندگی،کاهش ابعاد منفی خانواده، موفقیت در اجرای برنامه تنظیم خانواده و مشارکت در تصمیم‌گیری نهایی خانوادگی و جامعه دارد.
محققان معتقدند، اختصاص دادن بحث درباره بهداشت زنان به معنای تحت تاثیر قراردادن اهمیت مفاهیم بهداشت مردان نیست، بلکه بدین مفهوم است که برای اینکه خدمتی عادلانه در اجتماع عمومی داشته باشیم، بایستی کاری کنیم که موضوعات مربوط به بهداشت زنان درک و دیده شود. بسیاری از موارد مربوط به بهداشت زنان به شکل بی‌نظیری متفاوت از موضوعات مربوط به مردان است و نیاز به توجه مفصل دارد. از گذشته رسم بر این بوده که مفهوم سلامت و بهداشت زنان مربوط به بارداری و زایمان و مراقبت‌های پزشکی در نظر گرفته شود و حال آنکه دیدگاه‌های امروزی درباره بهداشت سلامت زنان بسیار وسیع است.
بر اساس این پژوهش‌ها، با توجه به چنین نکاتی می‌توان نتیجه گرفت، گرچه مسائل و مشکلات بهداشـتی در هـر دو جـنس دارای اهمیت است، اما توجه به سلامت زنان و دختران از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چراکه به ویژه دختران به لحاظ جنسیت خود و به تبع آن مسئولیت و ایفای نقش مورد انتظار جامعـه دارای شـرایط خاصـی هستند. دختران امروز، مادران فردا هستند و به واسطه این شرایط قادرند نقشی کلیدی در وضعیت بهداشت و سلامت خود، خانواده و جامعه پیرامون‌شان ایفا کنند.
منابع:
*مکرمی،ا و دیگران. (1398). «تأثیر آموزش مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده بر رفتارهای پیشگیری کننده از واژینیت در سفیران سلامت». فصلنامه علمی پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایرانیان. شماره7. صص:219-211.
*ودادهیر،ا.ع و دیگران. (1387). « سلامت زنان از منظر مجلات بهداشت و سلامت در ایران (تحلیل محتوای مجلات منتخب علمی - پژوهشی بهداشت و سلامت)». مجله پژوهش زنان. شماره 2. صص: 155-133.
*رحیمی،غ.ر. (1389). «سازمان بهداشت جهانی(WHO)». مجله دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران.شماره8 . صص: 56-53.
*احمدی،ب و شاه بابایی،س.(1392). « مدیریت سلامت زنان: توسعه سیاست‌ها و تحقیقات و خدمات». فصلنامة علمی پژوهشی رفاه اجتماعی.شماره47. صص: 59-29.