به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ تمامی ادیان آسمانی به‌صورت عام مخالف سقط هستند و در برخی موارد خاص که خطری برای سلامت مادر یا کودک وجود داشته باشد، آن را مجاز دانسته‌اند. جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به اهمیت امر سلامت در دین مبین اسلام، انجام سقط را در موارد عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه‌بودن کودک یا بیماری مادر که منجر به تهدید جانی او باشد تا زمان ولوج روح (چهار ماهگی) مجاز دانسته است.
هیچ‌وقت آمار دقیقی از موارد سقط جنین در کشور گزارش نشده و با توجه به محدودیت‌های قانونی در ایران و گزارش نکردن موارد سقط جنین غیر درمانی، شاید هم طبیعی به نظر برسد. آمارهای موجود مربوط می‌شود به گزارش‌های سازمان نظام پزشکی درباره سقط درمانی.
رئیس وقت سازمان پزشکی قانونی در پایان سال 96 اعلام کرد که آمار سقط درمانی در هفت ماه همان سال، 6/8درصد نسبت به مدت مشابه سال قبلش بالا رفته و این اتفاق در شهرهایی مثل تهران تا 22/9 درصد هم افزایش داشته است. او همان سال گفت که آمارها نشان می‌دهد سقط درمانی هم در حال افزایش است. همین مسئول در اردیبهشت سال 98 هم با اشاره به آمار سقط درمانی، اعلام کرد که آمار رسمی سقط جنین از 9 هزار و 304 مورد در سال 96 به 9 هزار و 143 مورد در سال 97 کاهش داشته است؛ در حالی که در سال‌های 95 و 96 تقاضای سقط جنین بالا رفته بود.
دکتر محمدمهدی آخوندی، رئیس انجمن علمی جنین‌شناسی کشور، با تأیید آمارهای اعلام‌شده از سوی معاون آموزشی وزیر بهداشت، می‌گوید: که خیلی از این سقط‌ها در بیمارستان‌ها و به نام خونریزی یا موارد دیگر انجام می‌شود اما هنوز هم تعداد موارد سقط جنین که در خارج از بیمارستان اتفاق می‌افتد، بالاست دلیل آن هم موانع شرعی و قانونی در انجام آن است.
آخوندی سیاست‌های کنترل جمعیت را یکی از دلایل بالارفتن بارداری‌های ناخواسته اعلام می کند و می‌گوید: «در چند سال گذشته که حمایت‌های کنترل جمعیت کاهش یافته و در مقابل آموزش زوج‌ها هم با بی‌توجهی مواجه شده، بارداری‌های ناخواسته را افزایش داده که درنهایت همین بارداری‌های ناخواسته میزان سقط جنین را هم بالا برده است.»
عوارض سقط چنین از لحاظ روانی
دکتر زهرا محمدی‌راد، روانشناس و مشاور خانواده، در رابطه با سقط جنین و عوارض آن به خبرنگار برنا می گوید: سقط جنین، مادر را به روش‌های گوناگون تحت تأثیر قرار می‌دهد. عوارض روحی و احساسی پس از سقط جنین نسبت به عوارض فیزیکی آن شیوع بیشتری دارد و می‌تواند بسیار خفیف باشد و یا منجر به ایجاد مشکلات پیچیده تری همچون افسردگی شود.
محمدی‌راد در خصوص مشکلات روحی پس از سقط، گفت: میزان آسیب‌های روحی ناشی از سقط جنین تا حد زیادی به باور اشخاص مربوط می‌شود. آن دسته از افرادی که باور دارند، تا زمانی که جنین متولد نشده است، فرزند محسوب نمی‌شود، آسیب روحی کمتری از سقط می‌بینند، زیرا احساس از دست دادن فرزند خود را نخواهند داشت. در مقابل، برخی افراد این گونه تصور می‌کنند که جنین حتی در زمانی که در شکم مادر است و هنوز متولد نشده نیز فرزند محسوب می‌شود، به این ترتیب در اثر این تفکر آسیب بیشتری از سقط جنین خواهند دید.
این پزشک در خصوص انواع اختلالات روحی و فیزیولوژیکی پس از سقط جنین، اظهار کرد: پشیمانی، عصبانیت (ایجاد اختلالات عصبی)، احساس گناه، احساس شرم، احساس انزوا و تنهایی، از دست دادن اعتماد به نفس، بی خوابی و کابوس های شبانه، فکر به خودکشی، اختلالات اشتها، افسردگی، اضطراب از جمله انواع اختلالات روحی و فیزیولوژیکی پس از سقط جنین است که شدت و مدت زمان این اثرات از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
این روانشناس در خصوص این موضوع که چه کسانی برای ابتلا به افسردگی پس از زایمان مستعدتر هستند؟ اظهار کرد: ابتلا به عوارض روحی و فیزیولوژیکی سقط جنین، برای هر مادری ممکن است اتفاق افتد. مادران معمولا می گویند که سقط جنین، بیشتر از آنچه انتظار داشتند به آن ها آسیب زده است. به هر حال برخی از افراد بیشتر تحت تأثیر این عوارض قرار می گیرند. آن دسته از بانوانی که بیشتر تحت تأثیر عوارض روحی و جسمی ناشی از سقط جنین قرار می گیرند شامل افراد دارای نگرانی های روحی قبلی، افرادی که مجبور به سقط کردن جنین شده اند، افرادی که از دیدگاه اخلاقی با سقط جنین مخالف اند، افرادی که سقط جنین آن ها در مراحل پایانی بارداری رخ داده است، افرادی که پس از سقط از طرف همسر و خانواده ی خود حمایت نمی شوند، افرادی که علت سقط آن ها مشکلات ژنتیکی و نواقص جنینی بوده، است.
محمدی‌راد با بیان توصیه‌هایی برای افراد مبتلا به سقط جنین، یادآور شد: بهترین کاری که می توانید برای حل مشکلات روحی پس از سقط انجام دهید، مشاوره با یک فرد آموزش دیده است تا بتوانید نگرانی های خود را با او درمیان گذاشته و سوالاتتان را بپرسید. همچنین اگر بارداری شما به سقط منجر شده، احتمالاً ترجیح می دهید که تنها باشید تا دیگران از حالات روحی شما باخبر نشوند و به تنهایی با این موضوع مواجه شوید. گرچه ممکن است که سخت به نظر برسد اما سعی کنید با خانواده و دوستانی که می توانند شما را حمایت می کنند ارتباط برقرار کنید. تنها ماندن بیش از اندازه در این دوران می تواند منجر به افسردگی شود.
او ادامه داد: شرایط خود را با افرادی که تجربیات مشابه شما داشته اند مقایسه کنید. در مورد حالات و وضعیت خود با فردی که فکر می کنید شما را درک می کند گفت و گو کنید. از کسانی که می خواهند عقاید خودشان را به شما تحمیل کنند دوری کنید. این که می خواهید دوباره باردار شوید و یا مدتی با این شرایط سپری کنید، به خود شما بستگی دارد و باید برنامه های زندگیتان را بر مبنی عقاید و انتخابات خود تنظیم کنید. با کسی که تجربه ی مشابه داشته اما اکنون شرایط روحی خوبی دارد گفت و گو کنید و ببینید که برای بهبود حالات روحی خود چه کاری انجام داده، شاید آن روش برای شما نیز موثر باشد.
سقط جنین از بُعد حقوقی و فقهی
در سقط جنین عمدی افراد زیادی ممکن است نقش‌آفرینی کنند. حواس‌تان باشد اگر کسی برای سقط جنین از شما راهنمایی بخواهد یا دارویی در اختیار کسی برای سقط جنین بگذارید شما به عنوان معاون در جرم سقط جنین مجرم خواهید بود.
سقط جنین ممکن است به علت عوامل خارجی باشد. در مواردی چون وضع حمل بر اثر صدمه وارده ناشی از تخلفات رانندگی ( ماده ۷۱۶ ق.م.ا) مرتکب، به حبس از دو ماه تا شش ماه و پرداخت دیه، در صورت مطالبه دیه از طرف مصدوم محکوم می‌شود که این مشخص است در عین حال هر گاه صدمه بدنی غیر عمدی ناشی از تخلفات رانندگی (ماده ۷۱۵ ق.م.ا) منتهی به سقط جنین شود یعنی جنین زنده‌ای ساقط و تلف شود جرم سقط جنین غیر عمدی تحقق می‌یابد.
جالب است بدانید برای تحقق جرم سقط جنین، انجام هرنوع عملی برای سقط روی زن حامله خواه از طریق مباشرت(مستقیماً) و خواه از طریق معاونت (غیر مستقیم) کافی است. ماده ۶۲۳ ق.م.ا مقرر می‌دارد: «هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می‌شود و اگر عالماً و عامداً زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری کند که جنین وی سقط گردد به حبس از سه ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر این‌که ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر است و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد».
همچنین ماده ۶۲۴ ق.م.ا مقرر می‌دارد: «اگر طبیب یا ماما یا دارو فروش و اشخاصی که به‌عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام کنند و وسایل سقط جنین فراهم سازند یا مباشرت به اسقاط جنین کنند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.» وسایلی هم ممکن است این افراد برای سقط جنین استفاده کنند، علاوه بر ادویه شامل وسایل فیزیکی و همچنین صدمه جسمی با اذیت وآزار و ضرب وجرح و همچنین استفاده از وسایل و ابزار جراحی برای تراشیدن انساج نیز می‌شود.
مجازات‌های سقط جنین
قانون مجازات برای مباشرین (کسانی که مستقیماً سقط جنین می‌کنند) و معاونین (کسانی که سقط جنین را تسهیل می‌کنند مجازات‌های ذیل را در نظر گرفته است: قانون جدید مجازات اسلامی برای مرتکبان اقدام به سقط غیر قانونی مجازات‌هایی در نظر گرفته است. یکی از انواع این مجازات‌ها پرداخت دیه است.
دیه سقط جنین به ترتیب زیر است:
نطفه‌ای که در رحم مستقر شده است، دوصدم دیه کامل
علقه که در آن جنین به‌صورت خون بسته درمی‌آید، چهارصدم دیه کامل
مضغه که در آن جنین به صورت توده گوشتی درمی‌آید، شش‌صدم دیه کامل
عظام که در آن جنین به صورت استخوان درآمده، لکن هنوز گوشت روییده نشده است، هشت‌صدم دیه کامل
جنینی که گوشت و استخوان‌بندی آن تمام شده، ولی روح در آن دمیده نشده است، یک‌دهم دیه کامل
دیه جنینی که روح در آن دمیده شده است، اگر پسر باشد، دیه کامل و اگر دختر باشد، نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه‌چهارم دیه کامل. البته باید این مطلب را نیز بدانید که علاوه بر دیه یکسری مجازات‌های تعزیری نیز برای سقط جنین پیش‌بینی شده است؛ یعنی سقط غیرقانونی مجازات‌های دیگری هم به دنبال دارد. براین اساس هرگاه دراثر جنایت وارد شده بر مادر، جنین از بین برود، علاوه بر دیه یا ارش جنایت بر مادر، دیه جنین نیز در هر مرحله‌ای از رشد که باشد، پرداخت می‌شود.
باید این را نیز در نظر داشت که هرگاه زنی جنین خود را در هر مرحله‌ای که باشد، به عمد، شبه‌عمد یا خطا از بین ببرد، دیه جنین حسب مورد توسط مرتکب یا عاقله او پرداخت می‌شود و هرگاه جنینی که بقای آن برای مادر خطر جانی دارد، به منظور حفظ نفس مادر سقط شود، دیه ثابت نمی‌شود.
مطابق قانون مجازات اسلامی سابق نیز هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگر موجب سقط جنین زن شود به ۶ ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شد اگر عالماً و عامداً زن حامله‌ای را راهنمایی به استفاده از ادویه یا وسایل دیگری می‌کرد که در نتیجه آن جنین وی سقط شود، به حبس از سه تا ۶ ماه محکوم می‌شد یا اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام می‌کردند وسایل سقط جنین فراهم می‌ساختند یا مباشرت به اسقاط جنین می‌کردند به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شد.
فتوای فقها درباره سقط جنین
برخی از علما از جمله حضرت امام خمینی(ره) و آیت‌الله اراکی و آیت‌الله گلپایگانی سقط جنین را مطلقاً حرام می‌دانند مگر این‌که ادامه حاملگی برای جان مادر خطر داشته باشد که فقط در صورتی که روح در جنین دمیده نشده، سقط را جایز می‌دانند.
اگر ادامه حاملگی برای مادر ضرری نداشته باشد و مادر فرزندش را ساقط کند، مرتکب فعل حرام شده و باید دیه جنین را بپردازد. توضیح این‌که از این دیه چیزی به خود مادر به عنوان ارث نمی‌رسد.
اگر پزشک تشخیص دهد که اگر جنین به دنیا بیاید دارای عقب ماندگی ذهنی یا نقص عضو است حضرات آیات امام خمینی(ره) و اراکی و گلپایگانی اجازه سقط را نداده‌اند.
خبرنگار: امجد عبدی