تهران- ایرنا- اسدالله نقدی، استاد دانشگاه می‌گوید: حضور زنان و اشتغال آنها در فضاهای تجاری همانند پاساژها و کافی‌شاپ‌ها رو به افزایش است. پاساژ صحنه نمایشی از فعالیت‌های اجتماعی است که در سال‌های اخیر به‌شدت فعال‌شده‌اند و پیامدهایی برای زنان و جامعه در بر داشته است.
اما و اگرهای حنشست نقد و بررسی کتاب «جنسیتی شدن معکوس فضاهای شهری»، نوشته «اسدالله نقدی»، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی همدان و «محبوبه روئین تن»، پژوهشگر اجتماعی در محل جامعه مهندسان مشاور ایران برگزار شد.
این کتاب حاصل یک پژوهش میدانی است که توسط نویسندگان انجام شده است. در این نشست ابتدا اسدالله نقدی به توضیح محتوای کتاب پرداخت. سپس در قسمت دوم نشست اعضای پنل، «جواد مهدی‌زاده»، پژوهشگر و برنامه‌ریز شهری «بیدا میرحسینی »، جامعه‌شناس فرهنگی و «ستار محمدی تلوار»، روزنامه‌نگار و دانش آموخته جامعه‌شناسی اقتصادی به نقد و بررسی کتاب پرداختند.
در ادامه سخنان اسدالله نقدی در باره زن و شهر و ورود زنان به فضاهای عمومی به ویژه مراکز تجاری شهری و همچنین ارائه خلاصه‌ای از محتوای کتاب توسط محبوبه روئین تن آمده است.
زنان در همه حوزه‌ها حضور پررنگی دارند. اما تمرکز ما بیشتر بر مراکز تجاری است. اشتغال زنان در مراکز تجاری به‌طور چشمگیر افزایش‌یافته است. به‌طور سنتی فضای بازار ما درگذشته چندان زن گرا نبود و عموماً مرد گرا بود. این حضور در اشکال مختلف رو به افزایش است. در یک بررسی اولیه در پاساژهای موردمطالعه ورود زنان به این مراکز به‌عنوان مدیر بوتیک و مدیر فروشگاه و منشی فروش چشمگیر است. البته این روند حضور در پارک‌ها، بلوارها و در شهر به معنای عام مشهود است و در آن شکی نیست.
نکته دیگر اینکه حضور زنان فقط محدود به مرکز تجاری «پالادیوم» تهران و یا «آرمیتاژ» مشهد نیست. بلکه این حضور در کمیجان استان مرکزی و لاله جین در همدان نیز دیده می شود.
مبنای این مطالعه حضور زنان در فضای مدرن تجاری است. در دنیا حضور زنان در بخش غیررسمی اقتصاد بیشتر از رسمی هست. زنان با حقوق کم کنار می‌آیند و حضورشان پررنگ است. حضور زنان در فضاهای تجاری همانند پاساژها و کافی‌شاپ‌ها رو به افزایش است. پاساژ صحنه نمایشی از فعالیت‌های اجتماعی است. مراکز تجاری در سال‌های اخیر به‌شدت فعال‌شده‌اند.
به‌طور سنتی حضور زنان ایرانی در بازارهای همانند رشت و گیلان زیاد بود، اما این حضور زنان امروزه در همه جای ایران اتفاق افتاده است. وقتی حضور زنان در مراکز تجاری افزایش پیدا کند بدنه جامعه با چه پدیده‌ای روبه‌رو می‌شود؟
زنانی که به‌عنوان منشی فروش در پاساژها کار می‌کنند ماهیانه حقوق ۲۵۰ تا ۶۰۰ هزاری دریافت می‌کنند و تقریباً ۹۰ درصد این افراد بیمه نیستند.
بحث حضور زنان در عرصه اقتصاد و تجارت به‌عنوان یک رخداد اجتماعی باید موردتوجه معماران قرار گیرد. برای مثال، در آینده باید برای پاساژها اتاق مخصوص کودک و مادر و اتاق شیردهی در نظر گرفته شود و در ابعاد مطالعاتی معماری و شهرسازی این موضوعات مدنظر باشد. این اتفاق از دو زاویه بیرون و درون قابل‌بررسی است. عموماً افرادی که در این پاساژها به‌عنوان فروشنده مشغول به کار می‌شوند اکثراً از طبقات پایین جامعه هستند که برای تأمین معیشت خود مجبور به کار هستند.
گروهی دیگر برای کسب وجهه اجتماعی، استقلال مالی و دور شدن از فضای محدود خانه و خانواده ترجیح می‌دهند که در جای مشغول به کار شوند. گروه کثیری به‌عنوان فعالیت اقتصادی به این شغل‌ها روی می‌آورند و این موضوع مهمی است که در فضای مدرن تجاری و موضوع معماری و شهرسازی باید به آن نگاه ویژه داشت.
در ادامه محبوبه روئین تن به ارائه خلاصه‌ای از کتاب (پژوهش انجام شده) پرداخت.
جامعه آماری این مطالعه عبارت است از چهار گروه مدیر بوتیک، منشی‌های فروش، مصرف‌کننده فضا و پرسه زنان یا پاساژ گردها. در این تحقیق ما سعی کردیم دو نگاه از بیرون به فضای پاساژ و از درون به این فضا داشته باشیم. چون این مکان تجاری شناخته‌شده است باید فضای مالکیت بر آن را بشناسیم.
برای این امر چند مؤلفه؛ طراحی فضا، صاحبان فضا، مروجان خلاق سبک سیال، گونه شناسی الگوی رفتار مصرف‌کنندگان و روابط حاکم بر فضای را استخراج کردیم. هدف اصلی پاساژ فروش است، اما اهداف پنهان دیگری نیز دارد. کارکرد نمایشی نوین دارد و ماکتی از یک شهر است که سبک زندگی مصرف‌کننده‌ها را شکل می‌دهد و الگوهای رفتاری خاصی را شکل می‌دهد.
در باب طراحی فضا هم کالبد خارجی و هم ویترین فضا و کارکردها به لحاظ کاربرد شیشه، ویترین و نورپردازی مدنظر است. این اقدام جهت افزایش دسترسی به فضا و تأثیری که در نوع و میزان و مصرف فضا دارد درنهایت باعث موفقیت فضای بوتیک می‌شود.
شش نوع الگوی اشتغال غیررسمی، اشتغال ادراک گرا، تکنولوژیک، ارزش‌گرا، رمانتیک تقنینی و ویترینی بودن را بین بانوان بررسی کردیم.
همچنین، بر اساس اینکه آیا درونی این افراد را وادار به اشتغال کرده و یا عواملی از بیرون در سوق دادن این افراد به این اشتغال نقش داده است تقسیم‌بندی دوگانه‌ای انجام دادیم درنهایت اشتغال ویترینی موردنظر بود.
ویژگی اشتغال ویترینی: فضای جنسیتی معکوس دارد. جوان محور است. ورود قشر تحصیل‌کرده را می‌طلبد. مجرد گراست و اشتغال ناپایدار و فصلی دارد. با جذب افراد ویژگی خاص را به دنبال دارد.
این امر مورد بررسی قرار گرفت که زمینه‌های جذب این افراد به چه صورت بوده است: فردی بوده است یا اجتماعی. به همین خاطر پایگاه اجتماعی این افراد موردبررسی قرار گرفت. فقدان سرمایه، تمایل به استقلال، راحت بودن مشتری، کم‌توقع بودن از مؤلفه‌های تسهیل گر این نوع اشتغال بوده‌اند.
معایب این کار عبارت است از: دستمزد کم، خشونت جنسی و جسمی، معایب فردی بودند. معایب اجتماعی این کار نگرش منفی مردم، کاهش اشتغال مردان، پذیرش اجتماعی و درون‌گروهی پایین بوده است.
مزایای این نوع اشتغال افزایش سرمایه اجتماعی، شکل‌گیری رفتار کاری و اعتمادبه‌نفس در امر اشتغال زنان بوده است.