مشارکت زنان در آموزش عالی یک پدیده پیچیده است و دارای علل چند گانه، ابعاد چندگانه و پیامد‌های اجتماعی، اقتصادی و چند گانه است. زنان در جامعه، مثل مردان تاریخ حال و آینده اجتماعی، خانوادگی و تحصیلی شان را رقم می‌زنند.
منصور غلامی، وزیر علوم، اما روز‌های گذشته به دلیل نقش کم رنگ زنان در جذب هیات علمی از مجلس کارت زرد گرفت. کارت زردی که به گفته بهارستانی‌ها به دلیل تبعیض در جذب زنان به عنوان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها است. زنانی که ۵۲ درصد جمعیت دانشگاهی را به خود اختصاص داده اند و به گفته وزارت علوم ۲۰ درصد از میزان اعضای هیئت علمی را به خود اختصاص داده اند. زنانی که در پست‌های مدیریتی وزارت علوم ۶ نفر هستند و در میان روسای دانشگاه‌های کشور ۲ نفر.
دفاعیات وزیر علوم در جلسه‌ای که منجر به دریافت کارت زرد شد
منصور غلامی، وزیر علوم در صحن مجلس درپاسخ به انتقادات نمایندگان در تبعیض در جذب اعضای هیئت علمی گفت: زنان با توجه به اینکه مدیریت خانواده را برعهده دارند بعضا تمایلی به تصدی مسئولیت در دانشگاه ندارند. در ۲ سال اخیر نیز ملاک انتخاب مدیران و هیئت علمی، شایسته‌سالاری بوده و ما هیچ منعی در مدیریت ستاد و دانشگاه‌ها نداریم. تمام تلاش ما این بوده که از ظرفیت حضور زنان استفاده کنیم و دلیل عدم تحقق این هدف یا ضعف در تلاش ما بوده یا استقبال خوبی صورت نگرفته است.
او ادامه داد: ساختار وزارت علوم و مجموعه هیئت علمی به گونه‌ای است که هیچ تفکیکی برای به کارگیری زنان و مردان ندارد و به طور طبیعی افراد مختلف انتخاب یا منصوب می‌شوند، اما برای جذب زنان در هیئت علمی باید تلاش بیشتری کنیم، زیرا زنان هنگامی که مسئولیتی می‌پذیرند، تمام وقت و انرژی خود را صرف آن کار می‌کنند. در سال ۸۸ فقط ۲ هزار و ۲۰۰ نفر عضو هیئت علمی زن در دانشگاه‌ها جذب شده بودند که این آمار در سال ۹۲ به پنج هزار و ۷۰۰ نفر افزایش یافت. میزان جذب هیئت علمی زنان در بهمن ۹۷ به ۱۲ هزار نفر رسید و روند جذب در دوره ۶ سال گذشته به گونه‌ای بود که آمار جذب زنان را به عنوان هیئت علمی نزدیک به دو برابر کرد. از ابتدای سال ۹۸ تاکنون حدود ۹۰۰ عضو هیئت علمی در دانشگاه‌ها جذب شد که از این تعداد ۳۰۳ نفر معادل ۳۰ درصد زن هستند.
سهم ۲۱ درصدی زنان در جذب هیات علمی دانشگاه‌های دولتی
وزیر علوم همچنین درباره تعداد اعضای هیأت علمی زن به تفکیک مرتبه علمی در دانشگاه‌های دولتی دارای دانشیار و استاد تمام بیان کرد: بر اساس آمار سال گذشته تعداد کل اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌های دولتی ۲۷ هزار و ۹۰۹ نفر بود که از این تعداد پنج هزار و ۸۴۷ نفر معادل ۲۱ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. تعداد اعضای هیئت علمی با مرتبه استادی سه هزار و ۴۲۸ نفر است که از این تعداد ۲۱۷ نفر زن هستند؛ همچنین تعداد اعضای هیئت علمی با مرتبه دانشیاری ۶ هزار و ۶۰۴ نفر است که از این تعداد ۸۲۵ نفر زن هستند.
آماری که نشان دهنده نقش حداقلی زنان در برابر مردان در مرکز ثقل رشد علم کشور یعنی دانشگاه را دارد که البته سلحشوری در صحبت‌های خود این آمار را متناقض خواند و آمار بسیار پایین‌تر ارائه داد.
پروانه سلحشوری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی ۲ دی در صحن مجلس با انتقاد از وزیر علوم از فرآیند تبعیض آمیز در جذب زنان به عنوان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها گفت: متاسفانه آقای وزیر در خصوص سوال جذب نشدن زنان به عنوان هیئت علمی کلی گویی کردند. ارائه آمار از سوی این وزارتخانه مخدوش و ناقص و غیر قابل اعتماد است؛ اگر وزارت علوم نتواند آمار درست و تفکیک شده ارئه دهد این انتقاد را به کجا باید ببریم. آمار ارائه شده وزارت علوم با واقعیت‌های موجود همخوانی ندارد و هربار از این وزارتخانه درخواست کردیم آمار متفاوت ارائه داده اند.
سلحشوری همچنین خطاب به وزیر علوم گفت: دو فرض مطرح است یا خود شما مخالف حضور زنان در رده‌های مدیریتی هستید یا اینکه از جایی به شما گفته می‌شود که زنان را در رده‌های مدیریتی به کار نگیرید. در هر شکل جای افسوس دارد. جای زن علاوه بر خانواده در جامعه نیز هست؛ جامعه بزرگتر به زنان نیاز دارد.
نماینده مردم تهران در مجلس ادامه داد: من آماری را در این زمینه از وزارت علوم دریافت کردم که ناقص، مخدوش و غیر قابل اعتماد است. بر همین اساس نامه‌ای به سازمان امور استخدامی زدم که آمار آن‌ها هم با وزارت علوم همخوانی نداشت. حتی دانشگاه‌های برتر ما آمار درستی در زمینه مدیریتی ندارند. یک جا ۵ هزار و ۸۰۰ نفر و یک جا ۱۲ هزار نفر را به عنوان زنان عضو هیات علمی به من گفتند. در حالی که بر اساس جداولی که برای ما فرستادند ما به عدد ۵ هزار و ۷۰۰ نفر رسیدیم. همچنین میزان حضور زنان در هیات علمی را ۱۲ درصد عنوان کردند در حالی که این رقم در مورد مدیریت دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها به مراتب پایین‌تر است.
نماینده تهران اضافه کرد: وزارت علوم در آمار اعلامی خود ۸۰ مرکز آموزشی را به ما اعلام کرده در حالی که سازمان امور استخدامی ۱۷۳ مرکز را به ما اعلام کردند. به نظر می‌رسد وزارت علوم جا‌هایی که هیئت علمی زن کم بوده را حذف کرده تا فاصله را حفظ کند و آمار مخدوش ۲۰ درصد زن هیئت علمی را به ما ارائه کند. طبق آماری که ارائه کردند در کل وزارت علوم شش مسئول زن و دو رئیس دانشگاه زن داریم.
در ادامه نمایندگان مجلس پاسخ‌های وزیر را قانع کننده ندانستند و به وی کارت زرد دادند.
تعداد متقاضیان خانم برای عضویت هیئت علمی ۱۵ درصد کمتر از آقایان
محمدرضا رضوان، رئیس مرکز جذب اعضای هیات علمی درباره جذب فارغ التحصیلان زن به عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه‌ها و دلیل جذب پایین خانم‌ها برای عضور هیات علمی را تقاضای کمتر آن‌ها بیان کرد و گفت: باید این نکته را نیز در نظر گرفت که تعداد متقاضیان خانم برای عضویت هیئت علمی در سامانه جذب معمولا ۱۵ درصد کمتر از آقایان است و به همین نسبت شانس تایید نهایی آن‌ها کاهش دارد.
در میانه تائید و تکذیب‌ها باید گفت قرن حاضر، قرنی است که در آن نقش علم و تکنولوژی به طور روزافزونی در تمام جنبه‌های زندگی تجلی یافته است. باور عمومی بر این است که علم پاسخگوی بسیاری از مشکلات جهانی خواهد بود و نقش آن برای رفاه زندگی بشر بسیار حیاتی است. در این میان نقش نیمی از جمعیت جهان، یعنی زنان مخصوصا در حوزه علم ایران چندان روشن نیست. هر چند انتظار می‌رود علم ابزاری برای افزایش و تقویت مشارکت اجتماعی زنان باشد. در همه جای جهان، زنان عموما، حضور قاطعی در عرصه‌های علم ندارند.
از جمله دلایل این موضوع، اول دیدگاه خود زنان درباره نقش و عملکردشان در جامعه و دوم، انتظارات جامعه از مشارکت آنان است. در بخش آموزشی، گرچه بخش مهمی از دانشجویان در سطح کارشناسی را در بسیاری از کشور‌های جهان زنان تشکیل می‌دهند، اما شواهد حاکی است که به مرور در سطوح بالاتر، تعداد زنان کم و کمتر شده و در سطوح بالای علمی تعداد آن‌ها بسیار اندک می‌شود. به گونه‌ای که هر چه به سطوح بالاتر علمی نزدیک شویم از تعداد زنان کاسته می‌شود.
با این وجود در سال‌های اخیر با افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی رو به رو بوده ایم که نشان دهنده رشد مردم سالاری و توسعۀ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه است و با وجود تمام انتقادات بر عدم حضور زنان به نظر می‌رسد که زنان کشورمان، با مشارکت بیشتر در آموزش عالی، به شکل جدی و قوی، عزم و جزم خویش را برای تکوین هویتی نوین وساختن آینده تحصیلی، شغلی و اجتماعی بهتر آغاز کرده اند.
با وجود تمام انتقادات مطرح شده به وزیر علوم مبنی بر حضور کم رنگ زنان در فرآیند جذب اعضای هیات علمی نمی‌توان این امر را به صورت کلی سیاستی از جانب وزارت علوم دانست بلکه باید به سمت اصلاح فرهنگ و طرز فکر‌های موجود رفت تا بتوان از ظرفیت نیمی دیگر از جامعه نیز استفاده کرد و به بر سرعت رشد علمی کشور بیش از پیش افزود.
منبع خبرگزاری مهر