دیرزمانی نه چندان دور در طولانی ترین شب سال، رنگ سرخ انار، نارنجی خرمالو، قرمزی هندوانه و سرخابی رومیزی مخمل مادربزرگ، چشم نوازی می کرد و بزرگ و کوچک را به سمت خود می کشاند.
مادربزرگ بر روی صندلی می نشست و با هر لبخند فرزندان، تکانی به صندلی می داد و خدا را بابت این بودن ها، هزار بار شکر می کرد. با آمدن آخرین میهمان، مجلس شور و هیجان و پذیرایی آغاز می شد و جوانان، حافظ به دست، ریش سفید مجلس را به گرفتن فال دعوت می کردند تا با صدایی رسا به زبان حافظ، آینده آنان را پیش بینی کند.
با گرفتن عکسی دستجمعی، شب به پایان می رسید و همه شادان و پر از انرژی می رفتند تا زمستان را آغاز کنند؛ تصویری که چند سالی است با تغییر بافت زندگی و آمدن وسایل ارتباطی مجازی در قاب خاطرات باقی مانده و کمتر تجدید می شود.
شب چله هم با مهری که در کوله بار دارد تنها مانده و جمعی را نمی بیند تا آن را میان آنها تقسیم کند؛ سرگردان به دنبال راهی می گردد تا شادی، مهر، محبت و دوست داشتن را به خانه ها بازگرداند.
شبی که به باور کارشناسان روانشناسی و تربیتی می تواند بهترین شیوه برای رفع تنهایی، آموختن رفتار در جمع و تجدید آموزه های سنتی و رسوم گذشته میان نسل جوان و نوجوان باشد.
موضوعی که حسن بهرامنی روانشناس بالینی بر آن اذعان دارد و با یادآوری اینکه انسان موجودی کاملا اجتماعی و گروهی است و بهترین شیوه موجود برای رفع نیازهای او، برقراری تعامل و روابط اجتماعی است، گفت: انسانی که روابط و تعاملات اجتماعی بیشتری داشته باشد از امنیت و آرامش روانی بیشتری برخوردار است و می تواند در حل مسائل و مشکلات روزمره خود بهتر و موفق تر عمل کند.
وی در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا، با بیان اینکه انسان در طول زندگی تلاش می کند با اشکال و عناوین مختلف روابط اجتماعی را تقویت کند، یادآور شد: بخشی از روابط در سایه فرایندهای فرهنگی و اعتقادی و عرفی هر جامعه ای که انسان در آن زندگی می کند شکل می گیرد.
این روانشناس بالینی ادامه داد: با این رویکرد یکسری روزها و یادبودها طراحی شده تا اگر انسان نتوانست به صورت فردی رویکرد تعاملی برای خود ایجاد کند در آن موقعیت های گروهی و از پیش تعیین شده همانند اعیاد مذهبی یا اعیاد فرهنگی و باستانی قرار بگیرد تا تعاملات اجتماعی را تقویت کند.
بهرامنی، برگزاری شب چله (یلدا) را یکی از قدیمی ترین، کهن ترین و کارآمدترین راه تقویت روابط اجتماعی عنوان کرد و گفت: تفاوت این شب با شب های دیگر شاید فقط یک دقیقه زمان بیشتر نباشد اما تبدیل به نمادی شده که افراد از در کنار هم بودن، لذت ببرند و با تبادل خاطرات و لحظه های خوش، روابط اجتماعی خود را تقویت کنند.
وی با تاکید بر اینکه در این شب، برای افراد یک مجموعه اجتماعی شامل خانواده، دوستان و کسانی که به هر دلیل و نسبتی با هم در ارتباط هستند فرصتی باز می شود تا بتوانند در یک تعامل اجتماعی انرژی خوب به دست بیاورند، یادآور شد: این شب نشان می دهد که از کنار هم بودن می توان به امنیت و آرامش رسید. از نظر روانشناسی هم این یک نیاز روانی، فردی و اجتماعی است تا فرد با حضور در جمع کسانی که دیدن آنها آرامش بخش است، یک زندگی بهتر برای آینده خود بسازد.
تغییر ماهیت مراسم شب چله با رویکردهای سخت گیرانه
چند سالی است که مراسم شب چله دستخوش مد، پُز و مشغله های فکری برای رقابت در بهتر برگزار کردن شده است، دغدغه ای که دیگر جایی برای دورهمی های پرانرژی و هویت ساز نگذاشته و کمک کم افراد را از هم دور کرده است. موضوعی که کم کم می رود تا موضوعیت شب چله را پشت در خانه مادربزرگ و روی میز خاطراه جا بگذارد.
موضوعی که بهرامنی نسبت به آن هشدار داد و گفت: متاسفانه شاهد کمرنگ شدن مراسم شب چله به دلیل تغییر در نحوه برگزاری آن هستیم اما خوشبختانه ماهیت وجودی همچنان سرجای خود باقی مانده یعنی همچنان افکار فرهنگی و سنتی، اقشار مختلف مردم را برای حضور در این موقعیت حساس سوق می دهد.
وی توضیح داد: در زمان گذشته با توجه به ساختارهای اجتماعی و نوع تعاملاتی که وجود داشت، ماهیت این اجتماع دور هم جمع شدن و به ساده ترین شکل ممکن آن را برگزار کردن بود یعنی جایی برای موانع تجملاتی و شرایطی که ممکن است گردهمایی را سخت کند وجود نداشت. در واقع ملاک برگزاری شب چله دورهمی بود و در آن هر کس به سهم خود مشارکت می کرد. در زمان گذشته با توجه به ساختارهای اجتماعی و نوع تعاملاتی که وجود داشت، ماهیت این اجتماع دور هم جمع شدن و به ساده ترین شکل ممکن آن را برگزار کردن بود یعنی جایی برای موانع تجملاتی و شرایطی که ممکن است گردهمایی را سخت کند وجود نداشت. در واقع ملاک برگزاری شب چله دورهمی بود و در آن هر کس به سهم خود مشارکت می کرد.
بهرامنی ادامه داد: افزون بر اینکه وقتی افراد دورهم جمع می شدند چیزی به عنوان محرک های اضافه تر وجود نداشت و همه در تعامل با همدیگر لذت می بردند و کار گروهی را می آموختند. در شکل جدید همچنان مراسم برگزار می شود اما با رویکردهای سخت گیرانه تر و پذیرایی های خاص که باعث شده ملاک از دورهم بودن خارج و به سمت به رخ کشیدن شکل زندگی کشیده شده است.
بیایید شب چله واقعی را فارغ از دنیای مجازی برگزار کنیم
گسترش وسایل ارتباطی به جای نزدیک کردن افراد به هم، باعث دور شدن آنها از یکدیگر شده است، گلایه ای که از زبان اقشار مختلف جامعه می شنویم؛ مادربزرگ و پدربزرگی که به شوق دیدار نوه ها، خانه را مهیای ورود آنان می کنند اما فضای مجازی مجالی برای گرم شدن محفلشان نمی دهد و سرها از روی گوشی بلند نمی شود یا پدر و مادری که بنا به قانونی نانوشته باید صدا و تبریکات فرزند را از فاصله نه چندان دور از طریق این وسایل بشنوند. محرک های اضافه ای که به گفته بهرامنی، شب چله را هم بی نصیب نگذاشته و شکل برگزاری آن را تغییر داده است.
این روانشناس ادامه داد: شبکه های اجتماعی، اینترنت، صدا و سیما و غیره، ماهیت اصلی این گردهمایی که گفت وگو و از حال هم با خبر شدن است را تغییر داده، به عبارتی افراد گردهم جمع می شوند اما هر کس فعالیت انفرادی خود را می کند و لذت کافی از مراسم برده نمی شود.
وی، خاموش کردن و کنار گذاشتن تلویزیون، گوشی های موبایل و حرف های دلسردکننده را راهکار زیبا و قشنگ تر سپری کردن این شب عنوان کرد و گفت: رسانه ها و شبکه های اجتماعی بر اساس رسالت خود، باید هدف از برگزاری این مراسم را اطلاع رسانی کنند یعنی یادآوری کنند که شب چله صِرف دور هم جمع شدن نیست بلکه افراد آمده اند تا برای یکسال انرژی از هم بگیرند و ارتباطات جدید اتفاق بیافتد. پس نیازی به تجملات خاص نیست و می شود به صورت مشارکتی آن را برگزار کرد و هر کس ملزومات و خوراکی های این مراسم را به سهم و اندازه خود بیاورد تا این دورهمی به کسی صدمه و فشار مالی وارد نکند.
از: فاطمه دهقان نیری-خبرگزاری ایرنا