در حال حاضر بسیاری از تحقیقات علمی در عرصه علوم پزشکی حاکی از آن است که افسردگی بعد از زایمان به عنوان یک آسیب روحی روانی امری شایع است که امروزه خلق و خوی بسیاری از مادران را تحت تاثیر قرار داده است.

این آسیب که با عنوان (Postnatal depression) در علوم پزشکی شناخته می شود، در واقع نوعی افسردگی خفیف است که به سبب تغییرات شدید هورمونی اتفاق می افتد. اگرچه دلایل دیگری نظیر سابقه افسردگی، ضعف اعتماد به نفس، عدم حمایت های اجتماعی، ضعف روابط زناشویی، تجرد، شرایط نابه‌سامان اقتصادی، تجارب ناموفق، بارداری ناخواسته و اضطراب و افسردگی پیش از زایمان نیز در این رابطه مطرح می شود.

بی خوابی، نوسانات خلقی، خشونت و پرخاشگری، خستگی و بی حوصلگی، اختلال در تمرکز، بی قراری، زودرنجی، حساسیت، احساس شکست، گناه و همچنین پوچی و بی ارزشی، فراموشی، هذیان، توهم و بدبینی، افکار خودکشی و دیگرکشی (به ویژه در رابطه با فرزندان) از علائم اصلی این روان پریشی محسوب می شود.

بسیاری از این مادران همچنین قادر به برقراری ارتباط با فرزندان نیستند و راهکارهای مساعد به منظور برقراری ارتباط را نیز نمی پذیرند؛ در نگهداری از فرزندان با دشواری روبه رو می شوند و بنابر این بیش از پیش افسرده می شوند.

بر اساس برخی از تحقیقات افسردگی پس از زایمان علاوه بر مادران، در پدران نیز مشاهده می شود؛ اما به دلیل برخی از عوامل تنش‌زا همچون قائدگی، زایمان، فشارهای اجتماعی و تغییرات هورمونی، میزان آن در زنان ۲ برابر بیش از مردان برآورد شده است.بر اساس برخی از تحقیقات این افسردگی علاوه بر زنان در مردان نیز مشاهده می شود؛ اما به دلیل برخی از عوامل تنش‌زا همچون قائدگی، زایمان، فشارهای اجتماعی و تغییرات هورمونی، میزان آن در زنان ۲ برابر بیش از مردان برآورد شده است.

بر اساس یک تحقیق که در کشور آمریکا انجام شد؛ از هر ۲ مادر یک نفر با این افسردگی دست و پنجه نرم می کند؛ مطابق با این پژوهش همچنین این روان پریشی متاثر از عوامل محیطی و ژنتیک (ارثی)، در برخی از زنان که توسط همسران به درستی درک نمی شوند، بیشتر است.

به گفته بسیاری از روانپزشکان این افسردگی نزدیک به ۲ هفته به طول می انجامد؛ اما تداوم آن که بی تردید غیرمتعارف تلقی می شود، نیازمند مراجعه به روانشناسان و بهره گیری از داروهای روان درمانی است. انتشار برخی از اخبار در ماه های اخیر در خصوص قتل شماری از کودکان به دست مادران (که از این روان پریشی رنج می برند) نیز بر اهمیت درمان این بیماران می افزاید.

سزارین خطر ابتلا به افسردگی را ۲ برابر می کند

بر اساس برخی از مطالعات، سزارین به سبب جراحت، خونریزی و ضعف سیستم ایمنی بدن خطر ابتلا به افسردگی را نزدیک به ۲ برابر افزایش می دهد و بنابراین این عمل باید به عنوان یک خطر اساسی جهت بروز افسردگی بعد از زایمان در نظر گرفته شود.

همچنین برخی از مادران که بیش از ۶ ماه در کنار نوزادان می خوابند، با افزایش ۲ برابری خطر ابتلا به افسردگی روبرو هستند؛ چراکه این اقدام با تغییر وضعیت خواب پدر و مادر تنش و اضطراب زن را افزایش و وی را برای ابتلا به افسردگی مستعد می کند.

بر اساس تحقیق پژوهشگران دانشگاه ایالتی پنسیلوانیای آمریکا هم شماری از مادران که اتاق خواب نوزادان را جدا از پدر و مادر می کنند، بیش از ۷۰ درصد احتمال بروز افسردگی پس از زایمان را کاهش می دهند.

به اعتقاد روانپزشکان مادر و همسر نیز به عنوان اعضای معتمد بیمار در پیشگیری و درمان این افسردگی نقشی حیاتی ایفا می کنند. محبت و حمایت‌های عاطفی همسر و مراقبت از مادر باید نزدیک به ۶ ماه تداوم یابد و از بروز هر نوع بحث و مشاجره پرهیز شود.

بررسی های اخیر حاکی است؛ برخی از اقدامات مادر نظیر شیردهی نیز بر پیشگیری از این افسردگی موثر است. به عنوان مثال پژوهش یکی از دانشگاه های اروپایی نشان می دهد که این اقدام (شیردهی مادر به نوزاد) نزدیک به ۵۰ درصد از بروز این آسیب روحی جلوگیری می کند.

هورمون درمانی به همراه سلامت تغذیه، ورزش و بهره گیری از مشاوران (به هنگام تداوم افسردگی و روان پریشی) نیز از دیگر اقدامات موثر در پیشگیری از این آسیب روحی به شمار می رود.

افسانه نزاکتی کارشناس ارشد روانشناسی در این خصوص به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: افسردگی پس از زایمان در حقیقت به تجربه احساس غم و اندوه در مادران بعد از تولد نوزاد اشاره می کند که به طور متعارف نزدیک به ۸۰ درصد از زنان را درگیر می کند.

وی افزود: این افسردگی از یک احساس غم و اندوه کوتاه مدت آغاز می شود که اگر تداوم یابد و مورد معالجه و درمان واقع نشود، منجر به افسردگی های شدید می شود و نیازمند دارو درمانی است.

نزاکتی ادامه داد: در این افسردگی مادران احساس غم و اندوه و سرور را به صورت لحظه‌ای تجربه می کنند؛ به عبارت دیگر در یک برهه از زمان مسرور و در یک لحظه (به یک‌باره) دچار اندوه و نگرانی می شوند.

وی تصریح کرد: این نوسان احساسی ناشی از تغییرات شدید هورمونی در دوران بارداری و زایمان است. در طول دوران بارداری هورمون های استروژن و پروژسترون به میزان قابل توجهی افزایش می یابد و به هنگام تولد نوزاد ترشح آن‌ها به میزانی چشم گیر افت می کند. این نوسان هورمونی بر خلق و خوی مادر تاثیر می گذارد.

این روانشناس با تاکید بر ضرورت درمان افسردگی پس از زایمان خاطرنشان کرد: این افسردگی که گاه بیش از یک سال نیز به طول می انجامد، در صورت عدم درمان شدت می یابد و ماندگار می شود.

وی یادآور شد: در برخی مواقع نیز مادران در طول ۹ ماه بارداری اضطراب شدیدی را تجربه می کنند و این امر سبب خلق افسرده در دوران بارداری می شود و خطر ابتلا به افسردگی را پس از زایمان افزایش می دهد.

نزاکتی ادامه داد: برخی دیگر از عوامل نظیر خستگی نیز در این افسردگی تاثیرگذار است. بعد از تولد نوزاد مادر به دلیل شیردهی و نگهداری و مراقبت از کودک دچار بی خوابی می شود و گاه بی خوابی های مداوم و خستگی خلق مادر را افسرده می کند.

این مشاور اظهار داشت: برانگیختگی و خشونت، گریه های مداوم، احساس ترس و گناه و وحشت از تنهایی از مهم ترین علائم افسردگی پس از زایمان محسوب می شود که نیازمند معالجه و درمان است.

وی تاکید کرد: مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان گاه ترس از دست دادن فرزند و گاه عدم تمایل در نگهداری و مراقبت از کودک را تجربه می کنند.

نزاکتی با بیان این مهم که افسردگی پس از زایمان قابل کنترل و درمان است، گفت: مادران مبتلا به این افسردگی نباید نگران عدم کنترل این احساسات باشند؛ چراکه این افسردگی در کوتاه مدت شایع و در درازمدت نیز با همراهی مشاوران و روانشناسان قابل درمان است.

به عقیده این روانشناس نقش همسر و خانواده وی در پیشگیری و معالجه این نوع از افسردگی بسیار حائز اهمیت است و بیمار با حمایت و همراهی نزدیکان در کوتاه مدت این دوره را طی می کند.

مادران در نگهداری از نوزاد از خانواده کمک بگیرند

وی ادامه داد: مادران به ویژه مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان در نگهداری و مراقبت از نوزاد از اعضای خانواده کمک بگیرند؛ این امر اضطراب و تنش را کاهش می دهد و با تامین برخی از نیازهای مادر نظیر استراحت، بی خوابی های مداوم و خلق افسرده را از وی سلب می کند.

نزاکتی افزود: مادران افسرده همچنین در رابطه با احساسات خود صحبت و گفت وگو کنند، عواطف خود را سرکوب نکنند، با خود به مهربانی رفتار و به هنگام نیاز برای معالجه و درمان به طور حتم از روانشناسان و مشاوران کمک دریافت کنند.

گزارش از الهام دربان