طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، نفقه زن در عقد دائم بر عهده شوهر است و هرگونه کم و کاستی در انجام وظیفه باعث محکومیت و حتی برخورد قانونی می شود.
در ماده ۱۱۰۷ قانونی مدنی آمده است: نفقه عبارت است از مسکن و البسه، غذا و اثاث البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضا.
بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.
شوهر طبق قانون مکلف به تامین نفقه همسر است و در صورت خودداری از پرداخت نفقه، زن می تواند علاوه بر طرح دعوی حقوقی مبنی بر مطالبه نفقه از شوهر، به جرم ترک انفاق شکایت کند.
مجازات ندادن نفقه به همسر، بیش از ۶ ماه تا دوسال حبس است.
مقدار نفقه با توجه به وضعیت زن تعیین می شود
اگر زن از خانواده ثروتمند باشد، مقدار نفقه او بیشتر از زنی است که از خانواده متوسط است. حتی اگر زن به داشتن خدمتکار عادت داشته باشد، شوهر باید برای او خدمتکار بگیرد.
نفقه فرزند را پدر می دهد
طبق دین اسلام و قانون مدنی، اگر فرزندان دارای اموالی از خود نباشند و درآمدی نداشته باشند، پدر باید نفقه آنان را بدهد. در غیر این صورت پدر ملزم به پرداخت نفقه آنان نیست.
پرداخت نفقه در زمان عده طلاق رجعی
در زمان عده طلاق رجعی پس از ثبت طلاق مرد مکلف به پرداخت نفقه همسرش است. به زنی که از همسرش در مفهوم خاص و عام تمکین نکند، ناشزه می گویند و این زن مستحق نفقه نیست.
طلاق رجعی، طلاقی است که مرد می‌تواند تا زمان پایان نیافتن عده، بدون انشای عقد نکاح جدید به همسر خود رجوع کند.
در فاصله بین عقد و ازدواج نفقه‌ای به زن تعلق نمی گیرد
در فاصله میان عقد و انجام ازدواج نفقه ای به زن تعلق نخواهد گرفت، مگر اینکه زن جهت شروع به زندگی اعلام آمادگی و مرد از بردن همسرش خودداری کند که در این صورت به زن باید نفقه پرداخت شود.
اما زنی که شوهرش نفقه پرداخت نمی کند و همچنین سایر افراد واجب النفقه مانند فرزندان، می توانند شکایت کیفری و هم دادخواست حقوقی مبنی بر مطالبه نفقه ارائه کنند.
البته فقط نفقه زمان حال، قابلیت شکایت کیفری دارد و نفقه زمان گذشته، صرفا از طریق ارائه دادخواست حقوقی قابل مطالبه است. خاطرنشان می شود فقط زن می تواند نفقه معوقه را مطالبه کند و نفقه گذشته فرزندان قابل مطالبه نیست.
در دین اسلام و قانون مدنی مادر وظیفه ای در تامین نفقه فرزندان ندارد اما اگر پدر کودک و جد پدری او در قید حیات نباشند یا توانایی دادن نفقه کودک را نداشته باشند، مادر باید این نفقه را پرداخت کند و اگر مادر نتواند، اجداد مادری باید نفقه کودک را بدهند.
در صورت فوت پدر یا عدم توانایی مالی او برای پرداخت نفقه اولاد این وظیفه برعهده جد پدری است.