اُتانازی یا هومرگی( به فرانسوی:euthanasie، به انگلیسی:euthanasia) که از زبان یونانی به معنی «مرگِ خوب» است، در اصطلاح، شرایطی است که در آن بیمار بنا به درخواست خودش به صورت طبیعی و ارام بمیرد.

کسانی که در شرایط این نوع از مرگ قرار دارند، بیشتر بیماران لاعلاج هستند یا کسانی که از یک بیماری دشوار روانی ( اختلال افسردگی شدید و…) رنج می برند و با رضایت خویش، از افرادی مانند پزشکان معالج یا پرستاران یا اشخاص خانوادهٔ خود بخواهند که به آنها در مردن کمک کنند.

انواع اتانازی

اتانازی فعال داوطلبانه:

 تزریق عامدانه دارو یا اقدامات ديگر که منجر به مرگ بیمار شود. این عمل طبق تقاضای صریح بیمار و با رضایت کاملاً آگاهانه وی انجام می شود. نکته مهم در این حالت این است که تصمیم و تمایل پزشک و بیمار – هر دو– در جهت خاتمه دادن به زندگی بیمار است. در اتانازی فعال داوطلبانه 2 شرط بسیار مهم است؛ 1- تصمیم خود بیمار 2 – درد و رنج غیرقابل تحمل و بدون امید به بهبودی

اتانازی فعال غیرداوطلبانه:

تزریق عامدانه دارو یا اقدامات دیگری که منجر به مرگ بیمار شود. در این حالت، بیمار صلاحیت تصمیم گیری( اهلیت یا صلاحیت قانونی) را ندارد و از لحاظ روانی قادر به درخواست واضح برای این عمل نیست.

اتانازی فعال اجباری:

تزریق عامدانه دارو یا اقدامات ديگر که سبب مرگ بیمار شود. در این حالت، بیمار صلاحیت تصمیم گیری را داراست و هیچگونه درخواست صریح برای این عمل نداشته است. این حالت را مجموع اخلاقیون، جایز نمی دانند و قتل شمرده می شود.

اتانازی غیرفعال:

عدم شروع درمان یا قطع درمان هایی که برای حفظ حیات بیمار لازم است. البته این نوع اتانازی میتواند داوطلبانه( طبق درخواست بیمار) یا غیرداوطلبانه( هنگامی که بیمار صلاحیت تصمیم گیری ندارد) باشد. این نوع اتانازی معمولاً به صورت مستقیم، مثل تجویز دارو یا هر اقدام دیگری نیست.

اتانازی غیرفعال داوطلبانه:

بیمار درمان خود را رد می کند تا در مرگش تسریع شود. به عبارت ديگر، بیمار از همان آغاز از پذیرش درمان سر باز می زند. این نوع اتانازی معمولاً در خصوص بیمارانی بکار گرفته می شود که وضعیت بسیار وخیمی دارند و پزشکان هم مطمئن اند که درمان آن ها میسر نیست؛ بنابراین درمان را قطع نموده و بیمار را از موادغذایی یا دارو محروم می کنند یا چنانچه بیمار در سیر بیماری اش، دچار عفونتی شود، درمانی برای عفونت او شروع نمی شود.

اتانازی غیرمستقیم:

در این وضعیت ضددردهای مخدر یا داروهای ديگر برای کاهش درد بیمار تجویز می شود ولی پیامد عرضی آن، قطع سیستم تنفسی بیمار است( داروهای ضددرد مخدر چنانچه با دوز بالا تجویز شوند، مرکز تنفسی را مهار می کنند) که منجر به مرگ بیمار می شود. این نوع اتانازی با قصد عامدانه انجام نمی شود ولی پیامد عرضی آن مرگ بیمار است.

خودکشی با همکاری پزشک:

در این وضعیت، پزشک ها داروها یا اقدامات دیگر را برای بیمار فراهم می کنند؛ با توجه به اینکه آن ها می دانند قصد بیمار خود‌کشی است.

موافقان و مخالفان اتانازی:

کشورهای مختلف جهان، موضع گيري مختلفی به مسأله اتانازی دارند، مثلا کانون جنایی کانادا آنرا در زمره خودکشي قرار داده و راهنمايي یا کمک به یک شخص برای انرا اقدامی شایسته سزاوار کیفری دانسته است. نهاد انجمن پزشکی سوئیس و کمیته ملی اخلاقیات این کشور، اتانازی را در موردهای خاص جایز می داند.در بلژیک هم اتانازی جایز محسوب می شود.هلند این عمل را در صورتی مجاز می داند که امیدی به بهبودی نباشد و ضمنا خود بیمار این درخواست را داشته باشد.

از نظر دین اسلام ، اتانازی مورد قبول نیست. جسم انسان، امانتی در دست انسان است و وی باید هرکاری برای حفظ این بدن انجام دهد و حتی در صورت امتناع، پزشک نمی تواند به زور او را درمان کند. در یهودیت و مسیحیت هم این عمل پذیرفته نیست و تنها در ادیان آسیایی ای مانند بودائیسم، شینتوئیسم و کنفسیویسم پذيرفته شده است.

از نظر طرفداران ازادی، اتانازی، انتخاب زمان و شیوه مرگ همه من جمله حقوق انسانی است و سبب کاهش رنج بیماران رو به مرگ هم می شود. مخالفین اتانازی اینگونه استدلال می کنند که خودمختاری و ازادی فردی محدود بوده و حق تصمیم گیری فردی نباید ملاک اتانازی به جامعه تعمیم داده شود چرا‌که پذیرش این مسأله امکان دارد باعث افزایش قتل های سفارشی در جامعه شود.همه از روی دلسوزی این کار را انجام نمی دهند و تنها گروهی داوطلبانه انجام انرا می پذیرند.

منبع: بیتوته