قداست زنان در جامعه ایلام معطوف به عیلام باستان نیست و امروزه نیز با تغییر سبک زندگی خانواده‌ها اما همچنان جایگاه مادران با لفظ عامیانه "دا یا دالگ" در خانواده از احترام زیادی برخوردار است.
زنان ایلامی همواره پا به پای مردان در عرصه‌های مختلف با همت والای خود سختی‌های زندگی را صبورانه و متین به دوش می‌خرند و همیشه ایفاگر نقشی ورای نقش‌های مادرانه بوده و مردانه‌وار ستون اصلی زندگی هستند.
از گذشته‌های بسیار دور تاکنون زنان ایلامی در کار مزارع و باغات کشاورزانی ماهر و کاربلد، در خلق آثار هنری و صنایع دستی آفرینندگانی بی‌بدیل و خلاق، در امور خانه‌داری و رسیدگی به همسر و فرزند کدبانوهایی شکیبا و از خود گذشته بوده‌اند که باید به آنها به عنوان عضوی پویا از جامعه بالید.
با گذری در تاریخ نه چندان دور این دیار بانوی ایلام را می‌بینیم که مشک‌های سیاه دست ساخته خود از پوست بز را از آب گوارای رودخانه‌ها پر کرده و خرامان خرامان با لباس‌های بلند و رنگارنگ محلی در حال بازگشت به خانه موسوم به سیاه چادر است که بازهم هنرمندانه و با صبر زیاد آن را با موی بز بافته است.
شاید کمتر کسی بداند که اولین گلیم نقش برجسته ایران را یک بانوی ایلامی برای اولین بار ابداع کرد و گره‌های تار و پود قالی‌اش نقشی نو و بدیع را به هنر و صنعت اصیل قالی و گلیم کشور هدیه داد.
برای شناخت زن جسور ایلامی نیاز نیست خیلی دور برویم چرا که رد پای زن ایلامی را می‌توان در مبازره علیه رژیم پهلوی مشاهده کرد؛ بانوی ایلام با شجاعت و رشادتی بی‌مانند بدون هیچ‌گونه هراسی از دژخیمان رژیم شاهنشاهی در صف اول مبارزات انقلاب بود و در این راه حتی از جان شیرین گذشت و زندگی خود را نثار انقلاب کرد.
در بحبوحه جنگ تحمیلی نیز زن ایلامی عرصه را برای دشمن دون خالی نکرد و مردش را راهی جبهه ها کرد و خود در پشت جبهه هم وظیفه خطیر مادری را به تنهایی بر دوش می‌کشید هم لوازم مورد نیاز رزمندگان را تهیه و برای خطوط مقدم ارسال می‌کرد.
فرنگیس بانوی نترس و بی باک گیلان غربی که تنها با یک تبر توانست چند تن از سربازان عراقی را ناکار کند را خیلی‌ها می شناسند و به این بانوی دلاور افتخار می‌کنند اما کمتر کسی می داند در همین شهر مهران زنی زندگی می‌کند که مردانه تفنگ به دست گرفت و به جنگ بعثی‌ها رفت تا نگذارد خانه و خاکش به دست نامحرمان بیفتد.
زن ایلامی بعد از جنگ نیز در صحنه ماند، تحصیلات عالیه گرفت و با کسب رتبه‌های خوب در دانشگاه‌های معتبر کشور ادامه تحصیل داد، زن ایلامی معلم و پزشک حاذق شد، بر کرسی دانشگاه‌ها تکیه زد و دانشجو تربیت کرد، فرماندار و بخشدار شد، به عالی‌ترین جایگاه مدیریت دستگاه‌های اجرایی رسید، کارآفرینی کرد، برروی سکوهای افتخار ورزشی در اقصی نقاط عالم ایستاد و پرچم کشورش را بالا برد و خبرنگار و نویسنده و قصه‌گو شد.
هر چند زندگی همیشه روی خوش به بانوی ایلام نشان نداده است و گاه ناملایمات روزگار قامت رعنایش را رنجور و چهره معصوم و زیبایش را تکیده کرد و گاه ققنوس آتش شد اما باز هم این زن دیار عروس زاگرس است که زندگی را مقهور استقامت خود ساخته و همچنان لالایی خوان دخترکان فردای این سامان است.
زن ایلامی به عنوان نیمی از جامعه همواره نقش و تاثیرگذاری خود را در گذر تاریخ به جای گذاشته و در کسوت زن خانه دار، مادر، کارمند، هنرمند، معلم، پزشک، سیاستمدار و ...ردپایی ماندگار برای خود ثبت کرده است تا همگان این تاثیرگذاری را بپذیرند.
زنان ایلامی در گذشته به مشاغلی همچون ریسندگی، کشاورزی، کوزه گری، مامایی، دایگی، گلیم بافی، جاجیم بافی، فرش بافی، حصیربافی و نیز کارهای دیوانی مشغول بوده‌اند و بی گمان از گذشته‌های دور تا کنون فرهنگ خانواده و زندگی بشری دستخوش تغییر چشمگیری شده و جایگاه زنان نیز در این گذر زمان دچار تحول شده است.
بر اثر شرایط اجتماعی و فردی مانند حس ناموس پرستی و نقش بارز تربیتی و صبر و حوصله زنان در بچه‌داری، خانه‌داری کم کم به عنوان یکسری از مشاغل آنها قلمداد شد و مردان در بیرون از خانه برای تجارت و جنگ حضور یافتند که همین مساله باعث شد از یکسری پایگاه‌های اجتماعی برتر برخوردار شوند.
همین روحیه قهرمان پروری و به بزرگی یاد کردن از فعالیت‌های مردان، موجب شد مردان توانمندتر و باهوش‌تر جلوه داده شده و فعالیت آنها با ارزش‌تر قلمداد شود و مقام زنان کم کم تنزل پیدا کرد و قوانین اجتماعی و سیاسی برای عدم اشتغال مفید زنان نگاشته شد و زن در حاشیه ارزش‌های اجتماعی قرار گرفت.
این در حالی است که زنان با کفایت ایرانی همانند پوران مادر حسنک وزیر، ترکان خاتون مادر ملکشاه سلجوقی، پری خانم دختر شاه طهماسب صفوی و ریحانه دختر حسن خوارزمی را در ایران می توان نام برد که دارای ارزش های اجتماعی، مذهبی هستند و از فعالان روزگار خود بودند.
در انقلاب اسلامی نیز به زنان توجه زیادی شد به گونه‌ای که فراهم شدن درک سیاسی برای حضور آنان در راهپیمایی و تظاهرات‌ها، حضور فعال آنان در صحنه‌های جنگ تحمیلی در کسوت پرستار و پشتیبان و ...فراهم شدن امکانات آموزشی و تحصیلی به گونه‌ای که هر ساله آمار حضور دختران در کنکور بیش از پسران است و فراهم شدن شرایط برای حضور زنان در فعالیت‌های سیاسی در کسوت وزیر و نماینده مجلس و مدیرکل و ... صحتی بر ادعای توجه به زنان است.
اشتغال زنان ایلامی
زنان در ایلام همچون سایر مناطق اجتماعی دیگر علاوه بر وظیفه اصلی خود که گرم کردن کانون خانواده و تربیت فرزندان است، می‌توانند مسئولیتی بزرگ همچون مردان را بر شانه نحیف خود بکشند و با حضور در عرصه‌های مختلف اجتماعی توانمندی خود را نشان دهند.
بسیاری از زنان ایلامی اکنون پس از طی مدارج تحصیلی در دستگاه‌های دولتی، نهادها و بخش‌های خصوصی و مراکز درمانی و بانک‌ها و ... مشغول به فعالیت هستند.
آنان حتی در کسوت وکیل دادگستری، استاد دانشگاه، مدیرکل دستگاه اجرایی و ... در شغل‌های حساس مشغول فعالیت هستند که این امر نشان از توجه و فراهم شدن امکانات برای حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و ... است.
انتصاب ۱۲ مدیر زن و ۱۱۴ مدیر پایه و میانی در دستگاه‌های اجرایی از مساعد بودن شرایط برای حضور زنان ایلامی در عرصه های اثرگذار جامعه است که به اقبال دولت تدبیر و امید شرایط آن در استان ایلام به خوبی فراهم شده است.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام با مثبت ارزیابی کردن اشتغال زنان، گفت: جامعه امروز ما با توجه به ارتقا سطح سواد و توانمندی زنان نیازمند حضور فعال و بیشتر آنان در عرصه‌های مختلف است.
عهدیه طهماسبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: اشتغال علاوه بر تامین استقلال مالی و کسب موقعیت اجتماعی باعث حفظ آرامش روانی زنان می‌شود و در صورت بروز حادثه برای سرپرست خانوار یا از دست دادن همسر، مشکلات مالی و روانی برای زن و خانواده‌اش ایجاد نمی‌شود.
وی افزود: اکنون در جامعه شاهد هستیم زنان سرپرست خانواری که دارای درآمد و موقعیت شغلی مناسب هستند بدون کمترین مشکلات از نظر روانی و مالی موفق به تربیت فرزندان و حفظ کرامت و زندگی خود شده‌اند.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام ادامه داد: هرچند کاهش ساعت کاری زنان موجب تغییر نگاه به زن است و اینگونه موارد باعث می‌شود از نظر شغلی ارتقا خانم‌ها با مشکل مواجه شوند ولی باید شرایط زنان را در نظر گرفت که یک زن علاوه بر فعالیت‌های بیرون از منزل مسئولیت‌ها و وظایف دیگری نیز در منزل عهده‌دار است.
طهماسبی تاکید کرد: نیاز جامعه امروز ما ایجاد شرایط شغلی بهتری برای زنان است تا آنان بتوانند به جایگاه واقعی خود برسند.
وی گفت: اکنون بسیاری از مردان در بخش کشاورزی، دامداری، صنعت، خدمات و ... با داشتن زنانی پرتلاش و فعال همواره به فعالیت خود ادامه می‌دهند و می‌توان ادعا کرد در بخش کشاورزی و دامداری تلاش و پشتکار زنان همیشگی و فعالانه است.
وی اظهار داشت: این در حالی است که زنان هنرمند با خلق بهترین هنرها و صنایع دستی ذی قیمت نقش مهم و تاثیرگذاری در حفظ فرهنگ و اصالت و ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای خود دارند.
وی ابراز امیدواری کرد: با تغییر بسیاری از نگرش‌ها، نگاه به زن به عنوان یک فرد خلاق، توانمند، دارای مهارت و باسواد تغییر کند و موجب فراهم شدن شرایط مناسب برای حضور بیشتر زنان در عرصه‌های مختلف شود.
زنان روستایی و ایلی ایلام و تولید
هنوز خورشید از پس کوه ها برتابیده اما زن ایلامی این خورشید خانه و محفل زندگی در روستا و زیر چادر قبل از همه بیدار شده است با دوشیدن شیر گاو و گوسفند، پخت نان تازه ای در تنور، همگام با مردان به مزرعه می رود. در کاشت، داشت و برداشت محصول در تلاش است و هنگامی که غروب از دشت و کوه به روستا باز می‌گردد، باز هم پختن غذا، نظافت خانه و سپس در فراغتی در انتهای شب به بافتن فرش و گلیم مشغول می‌شود. این داستان تلاشگر خستگی‌ناپذیر بی نام و نشان زنان روستاست.
با توجه به افزایش جمعیت اکنون روستا کانون تولید است و زنان روستایی محور اصلی چرخ تولید و سازندگی روستا هستند.
دخترکان روستایی از کودکی به فعالیت تولیدی و خدماتی می‌پردازند، در نوجوانی نقش مهمی در تولید کشاورزی دارند و در جوانی حتی در تصمیم‌گیری تولید مؤثر هستند.
توجه به نقش و اثر بخشی این قشر کم توقع و پرکار در بخش‌های تولیدی روستا، ما را به ارائه رهیافت‌های نو در برنامه‌ریزی واقع‌گرایانه برای دختران و زنان روستایی رهنمون می‌کند.
دختران، آسیب پذیرترین اعضای هر جامعه هستند و اغلب از ارزش‌های اجتماعی پسران برخوردار نبوده و قرن‌هاست از تبعیض و آداب و رسوم غلط نسبت به خود رنج می برند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ایلام گفت: یکی از راه های ایجاد اشتغال تغییر نگاه جنسیتی به این مقوله است و باید برای از بین بردن بیکاری واقعیت بیکاری را قبول کنیم.
شکرالله شیرخانی با بیان اینکه استان ایلام دارای ۱۹ هزار بیکار است، افزود: هم اکنون یکی از نسخه‌های رفع بیکاری ایجاد اشتغال در بخش توسعه روستایی است که باید با جذب این تسهیلات و بهره بردن از آن آمار بیکاری کاهش یابد و برای جوانان شغل ایجاد شود.
وی یادآور شد: از دیگر راه‌های ایجاد اشتغال پایدار بیمه تامین اجتماعی و درمانی است که باید ملاک اشتغال قرار گیرد و هم اکنون نیز یک هزار و ۴۳۰ نفر از قبل این تسهیلات بیمه شده اند.
شیرخانی با بیان اینکه دستگاه‌های اجرایی استان باید پاسخگوی مطالبات مردم باشند و تاثیر عملکرد آنها برای مردم تشریح شود، گفت: در فاز اول تسهیلات اشتغال روستایی یک هزار و ۸۰ میلیارد ریال به استان ایلام اختصاص یافت که بطور کامل جذب شد و ۱۳۰ میلیارد ریال نیز از سهم استان های دیگر به ایلام تخصیص پیدا کرد و امسال نیز رقم قابل ملاحظه ای برای اشتغال روستایی در نظر گرفته شده که در تلاش برای جذب آن هستیم.
وی ابراز امیدواری کرد: با جذب این اعتبار بتوان علاوه بر فراهم کردن زمینه اشتغال در روستاها آنان را به مدد تولید و خودکفایی کشور آورد و زنان روستایی در این عرصه خود را بیشتر نشان دهند.
این در حالی است که زنان روستایی ایلام با تولید انواع صنایع دستی از نظر اقتصادی نیز کمک کار معیشت خانواده خود هستند.
تهیه انواع گلیم های نقش برجسته، گیوه بافی، چیت و حصیربافی، ملیله کاری، گلدوزی، ساخت انواع کارهای هنری زیبا حاصل دستان هنرمندان و ذهن خلاق زنان روستایی و عشایر ایلام است که همواره نقش زیبای هنر آنها بر دل می نشیند و سادگی و بی آلایشی هنرانان در ذهن ها ماندگار و خواستنی می شود.
بی گمان مروری بر گذر تاریخ و تمدن از عیلام تا ایلام نشان می‌دهد که زنان توانسته‌اند به مدد اعتماد به نفس و فراهم شدن زمینه، توانمندی و کارآمدی خود در عرصه‌های مختلف را به رخ بکشند و اکنون با فراهم شدن شرایط، زنان می توانند به هر مقام و جایگاهی که اراده کنند با پشتکار و تلاش دست یابد و این مهم نیازمند فراهم شدن شرایط است تا آنان خودی نشان دهند و به عنوان مخلوق الهی فارغ از نگاه جنسیتی خود را در هر جایگاهی که باشند به جامعه اثبات کنند و این نشان از قدرت زیاد زنان بر خلاف جسم نحیف اش است که توان انجام چندین شغل در طول زندگی خود را دارد که مادری نمونه، زنی شاغل، همسری مهربان و خانه داری کدبانو و هنرمندی اصیل و بالنده است.
همایش نیمروزه "زن در گستره فرهنگ تمدن عیلام تا ایلام" با هدف ارتقا نقش زنان در تاریخ ایلام و بررسی موضوعات مربوط به زنان ایلامی روز سه‌شنبه ۱۴ آبانماه با شرکت متخصصان پژوهشگری زنان و استادان دانشگاه در سالن پرهام سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار می‌شود.با برگزار می‌شود.
ارتقا دانش و آگاهی جامعه نسبت به حضور تاریخی زنان ایلام از منظر علمی، تقویت هویت فردی و اجتماعی زنان در ایلام و آسیب شناسی مسائل زنان ایلام با توجه به پیش زمینه‌های تاریخی از اهداف برگزاری این همایش عنوان شده است.
بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۹۵، جمعیت استان ایلام ۵۸۰ هزار و ۱۵۸ نفر معادل ۷۳ صدم درصد جمعیت کل کشور رتبه آخر میزان جمعیت را در میان استان ها دارد.
بر این اساس از مجموع جمعیت استان ایلام ۲۹۵ هزار و ۱۹۹ نفر معادل ۵۰.۹ درصد مرد و ۲۸۴هزار و ۹۵۹ نفر معادل ۴۹.۱ درصد زن هستند.